GS.TS. Nguyễn Thiện Giáp – Chuyên gia hàng đầu về ngôn ngữ học tiếng Việt
1. Giới thiệu chung
Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thiện Giáp là một trong những nhà ngôn ngữ học hàng đầu của Việt Nam, với những đóng góp quan trọng trong nghiên cứu và giảng dạy tiếng Việt. Ông được biết đến qua nhiều công trình có giá trị về ngữ pháp, ngữ nghĩa, từ vựng học và lý luận ngôn ngữ. Những nghiên cứu của ông không chỉ giúp hệ thống hóa và làm rõ bản chất của tiếng Việt mà còn đóng vai trò quan trọng trong giáo dục ngôn ngữ và chuẩn hóa cách sử dụng tiếng Việt trong thực tiễn.
GS.TS. Nguyễn Thiện Giáp từng đảm nhiệm nhiều vị trí quan trọng trong lĩnh vực nghiên cứu và giảng dạy, trong đó có:
- Tổng biên tập, Phó Giám đốc Nhà xuất bản Đại học Quốc gia Hà Nội.
- Chủ nhiệm bộ môn Việt ngữ học – Khoa Ngôn ngữ học, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQGHN).
- Ủy viên Hội đồng chức danh giáo sư ngành Ngôn ngữ học.
2. Thông tin sơ lược

- Ngày sinh: 02/12/1944
- Nơi sinh: Vân Môn, Trung Châu, Đan Phượng, Hà Tây
- Học hàm: Phó giáo sư (1991), Giáo sư (1996)
- Học vị: Tiến sĩ (1983)
- Lĩnh vực chuyên sâu: Ngôn ngữ học đại cương, từ vựng và ngữ nghĩa tiếng Việt, dụng học Việt ngữ.
3. Sự nghiệp và đóng góp khoa học
GS.TS. Nguyễn Thiện Giáp từng giảng dạy tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (ĐHQGHN), nơi ông đã đào tạo nhiều thế hệ sinh viên, nghiên cứu sinh và giảng viên trong lĩnh vực ngôn ngữ học. Với nền tảng vững chắc về lý thuyết ngôn ngữ, ông đã đi sâu vào phân tích ngữ pháp, ngữ nghĩa và từ vựng của tiếng Việt, giúp hệ thống hóa và giải thích nhiều đặc điểm ngôn ngữ học quan trọng.
Ngoài ra, ông từng đảm nhiệm vai trò:
- Chủ nhiệm bộ môn Biên tập và Xuất bản – Khoa Báo chí, Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, ĐHQGHN.
- Giảng viên thỉnh giảng tại nhiều trường đại học và viện nghiên cứu trên cả nước, trong đó có Đại học Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh.
- Giáo sư thỉnh giảng tại Đại học Paris VII (Pháp) từ 1986-1988.
- Giáo sư thỉnh giảng tại Đại học Phương Đông, Napoli, Italia năm 1997.
Những đóng góp quan trọng của ông gồm:
- Nghiên cứu về từ vựng học tiếng Việt, làm rõ cách thức hình thành, phát triển và biến đổi của từ vựng trong ngôn ngữ.
- Phát triển lý luận về ngữ pháp tiếng Việt, phân tích cấu trúc câu, quan hệ ngữ nghĩa giữa các thành phần trong câu.
- Công trình về ngữ nghĩa học, nghiên cứu cách thức mà từ ngữ mang nghĩa và ảnh hưởng của ngữ cảnh trong việc xác định nghĩa của từ.
- Ứng dụng lý thuyết ngôn ngữ vào giảng dạy tiếng Việt, giúp cải thiện phương pháp giảng dạy cho người học trong và ngoài nước.
4. Các công trình nghiên cứu tiêu biểu
4.1. Sách
- Từ vựng tiếng Việt (1978)
- Từ vựng học tiếng Việt (1985, tái bản nhiều lần)
- Dẫn luận ngôn ngữ học (1994, tái bản nhiều lần)
- Từ và nhận diện từ tiếng Việt (1996)
- Cơ sở ngôn ngữ học (1998)
- Dụng học Việt ngữ (2000)
- Lược sử Việt ngữ học (2005)
- La Lingua Vietnamita – Sách giảng dạy tiếng Việt tại Đại học Phương Đông, Napoli, Italia (1997)
4.2. Bài báo khoa học tiêu biểu
- Một vài suy nghĩ về hiện tượng đồng âm trong tiếng Việt (Ngôn ngữ, Số 4, 1971)
- Về khái niệm thành ngữ tiếng Việt (Ngôn ngữ, Số 3, 1975)
- Về mối quan hệ giữa “từ” và “tiếng” trong Việt ngữ (Ngôn ngữ, Số 3, 1984)
- Le phénomène de quasi-synonymie en vietnamien (Cahiers d’études Vietnamiennes, Université de Paris VII, 1987)
- Những bài học về cách Chủ tịch Hồ Chí Minh sử dụng thành ngữ tiếng Việt (Ngôn ngữ, 1988)
- Ngữ cảnh và ý nghĩa trong giao tiếp ngôn ngữ (Ngôn ngữ văn hóa giao tiếp, 2002)
- Những con đường làm giàu từ vựng tiếng Việt (Những vấn đề văn học và ngôn ngữ học, 2003)
- Lê Quý Đôn bàn về ngôn ngữ học và tiếng Việt (Kiến thức ngày nay, Số 497, 2004)
5. Ảnh hưởng và tầm quan trọng
Với hơn nhiều thập kỷ nghiên cứu và giảng dạy, GS.TS. Nguyễn Thiện Giáp đã có ảnh hưởng lớn đến nhiều thế hệ sinh viên và nghiên cứu sinh trong lĩnh vực ngôn ngữ học. Ông được coi là một trong những người đặt nền móng vững chắc cho nghiên cứu tiếng Việt hiện đại, góp phần nâng cao vị thế của ngôn ngữ học Việt Nam trong hệ thống nghiên cứu quốc tế.
Ngoài giảng dạy, ông còn tham gia nhiều hội thảo, hội nghị khoa học trong và ngoài nước, đóng góp ý kiến quan trọng vào các chính sách phát triển ngôn ngữ và giáo dục.
6. Kết luận
GS.TS. Nguyễn Thiện Giáp không chỉ là một nhà khoa học tận tụy mà còn là một người thầy đáng kính, cống hiến trọn đời cho sự phát triển của ngôn ngữ học tiếng Việt. Những nghiên cứu và công trình của ông vẫn tiếp tục có giá trị và là nguồn tài liệu quý báu cho những ai quan tâm đến tiếng Việt và ngôn ngữ học.
Nguồn tham khảo:
- Các tài liệu và sách do GS.TS. Nguyễn Thiện Giáp biên soạn.
- Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn – ĐHQGHN.
- Thông tin từ các hội thảo và công trình nghiên cứu ngôn ngữ học.
Bài viết của GS. TS Nguyễn Thiện Giáp
Hỏi hang hay hỏi han đúng? Đây là từ ghép hay từ láy?
1. Hỏi hang hay hỏi han viết đúng chính tả? Như Nghệ ngữ đề cập [...]
Th4
Viết giành độc lập hay dành độc lập mới đúng chính tả?
1. Giành độc lập hay dành độc lập viết đúng chính tả? Như đề [...]
Th4
Thành ngữ ra ngô ra khoai hay ra môn ra khoai mới đúng?
1. Ra ngô ra khoai hay ra môn ra khoai mới đúng? Nếu tra [...]
Th4
Thành ngữ ướt như chuột lột hay ướt như chuột lội mới đúng?
1. Ướt như chuột lột hay ướt như chuột lội? Một bạn đọc nhắn [...]
Th4
Viết tinh giản hay tinh giảm biên chế mới đúng chính tả?
1. Tinh giản hay tinh giảm biên chế? Trong năm qua, trên tivi, báo [...]
Th4
Viết chuệnh choạng hay chệnh choạng mới đúng chính tả?
1. Chuệnh choạng hay chệnh choạng đúng? Như trường hợp chệch choạc hay chuệch [...]
Th4
Mất giông hay mất dông ngày tết? Giông cả năm hay dông cả năm?
Trên thực tế, dông và giôn còn gây rất nhiều tranh cãi. Đặc biệt, các [...]
Th4
Sổ mũi hay xổ mũi? Sổ giun hay xổ giun? Sổ chỉ hay xổ chỉ?
1. Sổ mũi hay xổ mũi đúng chính tả? Trước tiên, cần khẳng định [...]
Th4
Bảo đảm hay đảm bảo là đúng chính tả?
Bảo đảm hay Đảm bảo là từ đúng chính tả? Tìm hiểu thêm về ngữ [...]
Th4
Lãng tai hay lảng tai là đúng chính tả?
Lãng tai hay Lảng tai là từ đúng chính tả? Hãy cùng Vanvn.net tìm hiểu [...]
Th4
Khách vãng lai hay vãn lai là đúng chính tả?
Khách vãng lai hay vãn lai là từ đúng chính tả? Cùng Vanvn.net tìm hiểu [...]
Th4
Chống chọi hay trống chọi là đúng chính tả?
Chống chọi hay Trống chọi là từ đúng chính tả? Bạn hãy cùng Văn VN [...]
Th4
Đở bệnh hay đỡ bệnh là đúng chính tả?
Đở bệnh hay đỡ bệnh nào đúng chính tả? Hãy cùng chuyên mục kiểm tra [...]
Th4
Chiến sĩ hay chiến sỹ là đúng chính tả?
Chiến sĩ hay chiến sỹ từ nào đúng chính tả? Chuyên mục kiểm tra lỗi [...]
Th4
Thẩn thờ hay thẫn thờ là đúng chính tả?
Thẩn thờ hay thẫn thờ từ nào đúng chính tả? Chuyên mục kiểm tra lỗi [...]
Th4
Hàng xịn hay hàng sịn là đúng chính tả?
Hàng xịn hay hàng sịn từ nào đúng chính tả? Đây là các từ mà [...]
Th4
Nội qui hay nội quy là đúng chính tả?
Nội qui hay nội quy từ nào đúng chính tả? Chuyên mục kiểm tra chính [...]
Th4
Nhâm nhi hay nhăm nhi là đúng chính tả?
Nhâm nhi hay nhăm nhi từ nào đúng chính tả? Cùng chuyên mục kiểm tra [...]
Th4
Trí cốt hay chí cốt từ là chính tả?
Trí cốt hay chí cốt từ nào đúng chính tả? Cùng chuyên mục kiểm tra [...]
Th4
Hành chánh hay hành chính là đúng chính tả?
Hành chánh hay Hành chính từ nào đúng chính tả? Cùng chuyên mục kiểm tra [...]
Th4
Trơn tru hay chơn chu là đúng chính tả?
Trơn tru hay chơn chu từ nào đúng chính tả? Có khá nhiều bạn đang [...]
Th4
Nguệch ngoạc hay nghệch ngoạc là đúng chính tả?
Nguệch ngoạc hay nghệch ngoạc từ nào đúng chính tả? Đây là một lỗi sai [...]
Th4
Cái cuốc hay cái quốc là đúng chính tả?
Cái cuốc hay Cái quốc từ nào đúng chính tả? Với cách phát âm rất [...]
Th4
Nhiệm thu hay nghiệm thu là đúng chính tả?
Nhiệm thu hay Nghiệm thu từ nào đúng chính tả? Ý nghĩa chi tiết của [...]
Th4
Trục trặc hay chục chặc là đúng chính tả?
Trục trặc hay chục chặc từ nào đúng chính tả? Chuyên mục kiểm tra chính [...]
Th4
Giỗ dành hay dỗ dành là đúng chính tả?
Giỗ dành hay Dỗ dành từ nào đúng chính tả? Tại Việt Nam với đặc [...]
Th4
Giấu mặt hay dấu mặt là đúng chính tả?
Giấu mặt hay dấu mặt từ nào đúng chính tả? Có rất nhiều từ phát [...]
Th4
Nghiệp duyên hay nghiệt duyên là đúng chính tả?
Nghiệp duyên hay nghiệt duyên từ nào đúng chính tả? Đây là cụm từ rất [...]
Th4
Chia li hay chia ly là đúng chính tả?
Chia li hay Chia ly từ nào đúng chính tả? Đây là một trong những [...]
Th4
Ngã nghiêng hay ngả nghiêng là đúng chính tả?
Ngã nghiêng hay Ngả nghiêng từ nào đúng chính tả? Sự thú vị của Tiếng [...]
Th4
Giày xéo hay dày xéo là đúng chính tả?
Giày xéo hay dày xéo từ nào đúng chính tả? Đây là hai cụm từ [...]
Th4
Phương trâm hay phương châm là đúng chính tả?
Phương trâm hay phương châm từ nào đúng chính tả? Điều này có thể gây [...]
Th4
Ẩn giật hay ẩn dật là đúng chính tả?
Ẩn giật hay ẩn dật từ nào đúng chính tả? Chuyên mục kiểm tra chính [...]
Th4
Giấu giếm hay giấu diếm là đúng chính tả?
Giấu giếm hay giấu diếm từ nào đúng chính tả? Tìm câu trả lời cùng [...]
Th4
Xổ mũi hay sổ mũi là đúng chính tả?
Xổ mũi hay sổ mũi từ nào đúng chính tả? Bạn vẫn còn đang thắc [...]
Th4
Bạch tuộc hay bạch tuột là đúng chính tả?
Bạch tuộc hay Bạch tuột từ nào đúng chính tả? Chuyên mục sửa lỗi chính [...]
Th4
Mát mẻ hay mát mẽ là đúng chính tả?
Mát mẻ hay mát mẽ từ nào đúng chính tả? Trong trường hợp của hai [...]
Th4
Tỉnh táo hay tĩnh táo là đúng chính tả?
Tỉnh táo hay tĩnh táo từ nào đúng chính tả? Đây là một trong những [...]
Th4
Rải rác hay dải dác là đúng chính tả?
Rải rác hay dải dác từ nào đúng chính tả? Chuyên mục sửa lỗi chính [...]
Th4
Rửng mỡ hay dửng mỡ là đúng chính tả?
Rửng mỡ hay dửng mỡ từ nào đúng chính tả? Có thể thấy sự nhầm [...]
Th4
Chủ trương hay chủ chương là đúng chính tả?
Chủ trương hay chủ chương từ nào đúng chính tả? Đây là một thắc mắc [...]
Th4
Hoài bảo hay hoài bão là đúng chính tả?
Hoài bảo hay hoài bão từ nào đúng chính tả? Chuyên mục sửa lỗi chính [...]
Th4
Chí choé hay trí choé là đúng chính tả?
Chí choé hay trí choé từ nào đúng chính tả? Chuyên mục sửa lỗi chính [...]
Th4
Giả tiền hay trả tiền là đúng chính tả?
Giả tiền hay Trả tiền từ nào đúng chính tả? Tiếng Việt đa dạng thường [...]
Th4
Xấu hoắc hay xấu quắc là đúng chính tả?
Xấu hoắc hay Xấu quắc từ nào đúng chính tả? Hiện nay trên mạng xã [...]
Th4
Cái chăn hay cái trăn là đúng chính tả?
Cái chăn hay Cái trăn từ nào đúng chính tả? Đây là vật dụng được [...]
Th4
Đôi giày hay đôi giầy là đúng chính tả?
Đôi giày hay đôi giầy từ nào đúng chính tả? Đây là hai cụm từ [...]
Th4
Nhức đầu hay nhứt đầu là đúng chính tả?
Nhức đầu hay Nhứt đầu từ nào đúng chính tả? Hai cụm từ này có [...]
Th4
Tăng xông hay tăng sông là đúng chính tả?
Tăng xông hay tăng sông từ nào đúng chính tả? Nếu như bạn bị ngọng [...]
Th4
Xanh xao hay xanh sao là đúng chính tả?
Xanh xao hay xanh sao từ nào đúng chính tả? Văn VN sẽ sửa lỗi [...]
Th4
Quấn quít hay quấn quýt là đúng chính tả?
Quấn quít hay quấn quýt từ nào đúng chính tả? Với sự phong phú của [...]
Th4
Đại chà hay đại trà là đúng chính tả?
Đại trà hay Đại chà là từ đúng chính tả? Tìm hiểu ngay thông tin [...]
Th4
Chưng dụng hay trưng dụng là đúng chính tả?
Trưng dụng hay Chưng dụng là từ đúng chính tả? Hãy để trang web chính [...]
Th4
Sách dép hay xách dép là đúng chính tả?
Sách dép hay Xách dép là từ đúng chính tả? Hãy để web chính tả [...]
Th4
Rời rạc hay dời dạc là đúng chính tả?
Rời rạc hay Dời dạc từ nào đúng chính tả? Cùng web chính tả tiếng [...]
Th4
Lải nhải hay lãi nhãi là đúng chính tả?
Lải nhải hay Lãi nhãi là từ đúng chính tả? Bạn hãy để web chính [...]
Th4
Cái lỗ hay cái lổ là đúng chính tả?
Cái lỗ hay Cái lổ là từ đúng chính tả? Cùng web chính tả tiếng [...]
Th4
Dõng dạc hay rõng rạc là đúng chính tả?
Có rất nhiều người thắc mắc dõng dạc hay rõng rạc từ nào đúng chính [...]
Th4
Sâu xa hay xâu xa là đúng chính tả?
Sâu xa hay xâu xa là từ đúng chính tả? Bạn hãy để web chính [...]
Th4
Trông nom hay chông nom là đúng chính tả?
Trông nom hay chông nom từ nào đúng chính tả? Cùng web chính tả tiếng [...]
Th4
Sinh thần hay sanh thần là đúng chính tả?
Sinh thần hay sanh thần từ nào đúng chính tả? Trong tiếng Việt, hai từ [...]
Th4
Ra vẻ hay ra dẻ là đúng chính tả?
Ra vẻ hay ra dẻ đúng chính tả, đây là thắc mắc của nhiều người [...]
Th4
Huênh hoang hay huyênh hoang là đúng chính tả?
Huênh hoang hay huyênh hoang từ nào đúng chính tả? Nhìn qua thì bạn thấy [...]
Th4
Chực chờ hay trực chờ là đúng chính tả?
Chực chờ hay Trực chờ từ nào đúng chính tả? Ý nghĩa của mỗi từ [...]
Th4
Nghĩ kỹ hay nghĩ kĩ là đúng chính tả?
Nghĩ kỹ hay Nghĩ kĩ từ nào đúng chính tả? Ý nghĩa của các từ [...]
Th4
Trướng bụng hay chướng bụng là đúng chính tả?
Trướng bụng hay Chướng bụng từ nào đúng chính tả? Để giải đáp câu hỏi [...]
Th4
San sát hay san xát hay xan xát là đúng chính tả?
San sát hay San xát hay Xan xát từ nào đúng chính tả? Chuyên mục [...]
Th4
Cặp xách hay cặp sách là đúng chính tả?
Cặp xách hay Cặp sách từ nào đúng chính tả? Nếu không phân biệt được [...]
Th4
Dè xẻn hay dè sẻn là đúng chính tả?
Dè xẻn hay dè sẻn từ nào đúng chính tả? Hai từ này thường gây [...]
Th4
Trông trẻ hay chông trẻ là đúng chính tả?
Trông trẻ hay Chông trẻ là từ đúng chính tả? Bạn có thắc mắc không? [...]
Th4
Bày đặt hay bày đặc là đúng chính tả?
Bày đặt hay Bày đặc là từ đúng chính tả? Tìm hiểu chi tiết ý [...]
Th4
Nổi buồn hay nỗi buồn hay lỗi buồn là đúng chính tả?
Nổi buồn hay Nỗi buồn hay Lỗi buồn là từ đúng chính tả? Tìm hiểu [...]
Th4
Chêu nhau hay trêu nhau là đúng chính tả?
Chêu nhau hay Trêu nhau là từ đúng chính tả? Hãy tìm hiểu thêm về [...]
Th4
Buồn rầu hay Buồn dầu là đúng chính tả?
Buồn rầu hay Buồn dầu là từ đúng chính tả? Cùng chuyên mục check lỗi [...]
Th4
Sát giờ hay Xát giờ là đúng chính tả?
Sát giờ hay xát giờ từ nào đúng chính tả? Chuyên mục check lỗi chính [...]
Th4
Cáu bẩn hay Cáu bẳn là đúng chính tả?
Cáu bẩn hay Cáu bẳn từ nào đúng chính tả? Tiếng Việt có nhiều từ [...]
Th4
Dính dáng hay Dính dán là đúng chính tả?
Dính dáng hay Dính dán từ nào đúng chính tả? Đôi khi chính bạn cũng [...]
Th4
Hủ tíu hay hủ tiếu là đúng chính tả?
Hủ tíu hay Hủ tiếu từ nào đúng chính tả? Dù bạn đã ăn món [...]
Th4
Xung huyết hay Sung huyết là đúng chính tả?
Xung huyết hay Sung huyết từ nào đúng chính tả? Hiện nay không chỉ trong [...]
Th4
Số chính hay Số chín là đúng chính tả?
Số chính hay Số chín từ nào đúng chính tả? Hai cụm từ này có [...]
Th4
Dội rửa hay Giội rửa là đúng chính tả?
Dội rửa hay giội rửa từ nào đúng chính tả? Đây là một trong những [...]
Th4
Bò cạp hay Bọ cạp là đúng chính tả?
Bò cạp hay Bọ cạp từ nào đúng chính tả? Đây là loài vật rất [...]
Th4
Cay xè hay Cay sè là đúng chính tả?
Cay xè hay cay sè là từ viết đúng chính tả? Theo từ điển tiếng Việt [...]
Th4
Tích kiệm hay Tiết kiệm là đúng chính tả?
Tích kiệm hay tiết kiệm từ nào viết đúng chính tả? Câu trả lời sẽ khiến [...]
Th4
Y chang hay Y trang là đúng chính tả?
Y chang hay y trang là thắc mắc chung của rất nhiều người Việt. Tuy có [...]
Th4
Lắp đầy hay Lấp đầy là đúng chính tả?
Lắp đầy hay lấp đầy là từ đúng chính tả khiến nhiều người hoang mang. Dù [...]
Th4
Lòng chần hay Lòng trần là đúng chính tả?
Lòng chần hay lòng trần là từ đúng chính tả được rất nhiều người thắc mắc. [...]
Th4
Xác bên hay sát bên đúng chính tả? Nghĩa là gì?
Xác bên hay sát bên là từ đúng gây nên tranh cãi trong giao tiếp. [...]
Th4
Khôn xiết hay khôn siết đúng chính tả?
Nhiều người không phân biệt được khôn xiết hay khôn siết đúng chính tả. Cùng [...]
Th4
Dư giả hay dư dả đúng chính tả?
Nhiều người chưa phân biệt được dư giả hay dư dả mới là từ đúng [...]
Th4
Giúp đở hay giúp đỡ đúng chính tả?
Giúp đở hay giúp đỡ đúng chính tả là thắc mắc do cách phát âm [...]
Th4
Cọ sát hay cọ xát đúng chính tả?
Tiếng Việt có vốn từ vựng phong phú và đa dạng. Tuy nhiên, nhiều người [...]
Th4
Thạch thùng hay thạch sùng đúng chính tả?
Một loài bò sát tên thạch thùng hay thạch sùng mới đúng chính tả. Hai [...]
Th4
Dân dã hay dân giã đúng chính tả?
Tìm hiểu ý nghĩa của từ dân dã hay dân giã để xác định từ [...]
Th4
Con ngang hay con ngan đúng chính tả?
Con ngang hay con ngan viết đúng chính tả là thắc mắc của nhiều người. [...]
Th4
Giọt xương hay giọt sương đúng chính tả?
Giọt xương hay giọt sương đúng chính tả và nghĩa của từ là gì được [...]
Th4
Gây dựng hay gầy dựng là đúng chính tả?
Hướng dẫn cách sử dụng chính xác từ gây dựng hay gầy dựng theo hệ [...]
Th4
Tất niên hay tết niên đúng chính tả?
Tìm hiểu ý nghĩa của các từ để nắm rõ tất niên hay tết niên [...]
Th4
Đắt giá hay đắc giá đúng chính tả?
Đắt giá hay đắc giá là từ thường được nhiều người nhầm lẫn trong khi [...]
Th4
Trẻ danh hay trẻ ranh đúng chính tả?
Trẻ danh hay trẻ ranh là từ rất dễ nhầm lẫn khi sử dụng. Bởi [...]
Th4