1. Tinh giản hay tinh giảm biên chế?
Trong năm qua, trên tivi, báo chí liên tục thông tin về việc “tinh giản biên chế”, “tinh giản bộ máy nhà nước”. Song, cũng có tờ báo, trang tin hoặc trên mạng xã hội lại viết là “tinh giảm nhân viên viên chức” tinh giảm chương trình sách giáo khoa”. Câu hỏi đặt ra là viết tinh giản hay tinh giảm đúng? Rốt cuộc tinh giản và tinh giảm có giống nhau không và nếu không thì khác nhau thế nào?
Theo tìm hiểu của Nghệ ngữ, về mặt từ vựng, “tinh giảm” lẫn “tinh giản” đều được cấu thành từ các từ tố gốc Hán sau:
-
Tinh 精: Vốn nghĩa là hạt gạo (mễ 米) được giã trắng, rồi mở ra các nét nghĩa rộng hơn như tốt, sạch, thuần khiết, rành rẽ. Tiếng Việt ta có rất nhiều từ với chữ tinh như: tinh thần, tinh túy, tinh thông, tinh nhuệ…
-
Giản 簡: Sơ sài, lược bớt, chọn lọc (cùng với các nét nghĩa khác). Đây chính là từ “giản” trong giản đơn, giản dị, tối giản…
-
Giảm 減: Trừ đi, ít đi, như trong giảm thiểu, thuyên giảm, giảm trừ, giảm giá…
Tuy nhiên, “tinh giản” là một từ độc lập và được nhiều từ điển ghi nhận với nghĩa là “lựa chọn cẩn thận, giảm bớt, thu gọn lại để đạt chất lượng cao (hơn)”. Còn “tinh giảm” không phải là một từ mà chỉ là hai hình vị riêng rẽ, bị dùng nhầm do hiện tượng đồng âm. Như vậy, viết “tinh giản biên chế” mới đúng.
Cũng lưu ý thêm với bạn đọc, trong Từ điển Tiếng Việt của viện Ngôn ngữ học có ghi nhận mục từ “tinh giảm” nhưng chỉ ở dạng khẩu ngữ của “tinh giản” chứ không xem là một từ.
>>>Xem thêm: Sát nhập hay sáp nhập là đúng? Nên viết sáp nhập hay sát nhập?
2. Tinh giản là gì?
Hiểu đơn giản, tinh giản là “giảm bớt cho tinh gọn”, “giảm bớt cho gọn, chỉ còn lại những cái quan trọng, cần thiết nhất”. Dưới đây là một số thắc mắc khác xoay quanh trường hợp này.
|
Thắc mắc |
Giải thích |
|
tinh giản biên chế là gì |
giảm số lượng người làm việc trong cơ quan, tổ chức |
|
tinh giảm bộ máy nhà nước |
giảm bộ máy để hoạt động hiệu quả hơn |
|
tinh giảm là gì |
là khẩu ngữ của tinh giản, ít dùng |
|
tinh giảm bộ máy nhà nước |
nên viết là “tinh giản bộ máy nhà nước” |
|
tinh giản lao động |
giảm số người lao động |
Tóm lại, để chỉ một quá trình sàng lọc kỹ lưỡng, xem xét trước sau, làm cho giản đơn và tốt hơn thì bạn đọc nên viết “tinh giản” thay vì “tinh giảm”. Nói cho đúng ra, cho dù ở bất kỳ trường hợp nào thì bạn cũng hãy dùng “tinh giản” nhé! Xem thêm các trường hợp dễ nhầm lẫn khác TẠI ĐÂY!
