Tuyển tập các bài thơ của Tố Hữu hay nhất, tác phẩm nổi tiếng

Các bài thơ của Tố Hữu luôn có sự gắn kết tuyệt vời giữa cách mạng và lãng mạn thi sĩ. Nhiều người nói rằng, chặng đường làm thơ của ông cũng là chặng đường cách mạng của dân tộc.

Được biểu dương như “nhà thơ của cách mạng”, những tác phẩm của ông gắn bó với chiều dài lịch sử, đôi khi mang tính cổ động, có lúc thể hiện sức mạnh tinh thần, đậm tính sử thi.

Tổng hợp những tác phẩm của Tố Hữu

Phong cách thơ của Tố Hữu mang đậm chất trữ tính chính trị, làm thơ phục vụ cách mạng. Đồng thời, các tác phẩm của ông cũng có nét riêng như lời tâm tình, thủ thỉ, gần gũi thân mật. Các tập thơ ông có trong sự nghiệp của mình gồm:

1. Từ ấy (1937 – 1946), 72 bài thơ
2. Việt Bắc (1947 – 1954), 26 bài thơ
3. Gió lộng (1955 – 1961), 25 bài thơ
4. Ra trận (1962 – 1971), 35 bài thơ
5. Máu và Hoa (1972 – 1977), 13 bài thơ
6. Một tiếng đờn (1978 – 1992), 74 bài thơ
7. Ta với ta (1992 – 1999)
8. Một khúc ca xuân (thơ, 1977)

Ngoài thơ, Tố Hữu cũng có các tác phẩm tiểu luận, hồi ký được đánh giá cao, bao gồm:

1. Xây dựng một nền văn nghệ lớn xứng đáng với nhân dân ta, thời đại ta (tiểu luận, 1973)
2. Nhớ lại một thời (hồi ký, 2000)

Thơ của Tố Hữu mang tính cách mạng, lịch sử

Top các bài thơ tiêu biểu của Tố Hữu

Các tập thơ của Tố Hữu có sự gắn kết giữa chính trị, tính dân tộc & nghệ thuật lãng mạn. Có rất nhiều bài thơ thuộc các tập thơ của ông được đánh giá cao về giá trị văn học, tiêu biểu như:

Việt Bắc

Mình về mình có nhớ ta?Mười lăm năm ấy thiết tha mặn nồng.Mình về mình có nhớ khôngNhìn cây nhớ núi, nhìn sông nhớ nguồn?

Tiếng ai tha thiết bên cồnBâng khuâng trong dạ, bồn chồn bước điÁo chàm đưa buổi phân lyCầm tay nhau biết nói gì hôm nay…

Mình đi, có nhớ những ngàyMưa nguồn suối lũ, những mây cùng mù?Mình về, có nhớ chiến khuMiếng cơm chấm muối, mối thù nặng vai?Mình về, rừng núi nhớ aiTrám bùi để rụng, măng mai để già.Mình đi, có nhớ những nhàHắt hiu lau xám, đậm đà lòng sonMình về, còn nhớ núi nonNhớ khi kháng Nhật, thuở còn Việt MinhMình đi, mình có nhớ mìnhTân Trào, Hồng Thái, mái đình cây đa?

Ta với mình, mình với taLòng ta sau trước mặn mà đinh ninhMình đi, mình lại nhớ mìnhNguồn bao nhiêu nước nghĩa tình bấy nhiêu…

Nhớ gì như nhớ người yêuTrăng lên đầu núi, nắng chiều lưng nươngNhớ từng bản khói cùng sươngSớm khuya bếp lửa người thương đi về.Nhớ từng rừng nứa bờ treNgòi Thia, sông Đáy, suối Lê vơi đầy.Ta đi, ta nhớ những ngàyMình đây ta đó, đắng cay ngọt bùi…

Thương nhau, chia củ sắn lùiBát cơm sẻ nửa, chăn sui đắp cùng.Nhớ người mẹ nắng cháy lưngĐịu con lên rẫy, bẻ từng bắp ngô.Nhớ sao lớp học i tờĐồng khuya đuốc sáng những giờ liên hoanNhớ sao ngày tháng cơ quanGian nan đời vẫn ca vang núi đèo.Nhớ sao tiếng mõ rừng chiềuChày đêm nện cối đều đều suối xa…

Ta về, mình có nhớ taTa về, ta nhớ những hoa cùng người.Rừng xanh hoa chuối đỏ tươiĐèo cao nắng ánh dao gài thắt lưng.Ngày xuân mơ nở trắng rừngNhớ người đan nón chuốt từng sợi giang.Ve kêu rừng phách đổ vàngNhớ cô em gái hái măng một mìnhRừng thu trăng rọi hoà bìnhNhớ ai tiếng hát ân tình thuỷ chung.

Nhớ khi giặc đến giặc lùngRừng cây núi đá ta cùng đánh Tây.Núi giăng thành luỹ sắt dàyRừng che bộ đội, rừng vây quân thùMênh mông bốn mặt sương mùĐất trời ta cả chiến khu một lòng.

Ai về ai có nhớ không?Ta về ta nhớ Phủ Thông, đèo Giàng.Nhớ sông Lô, nhớ phố RàngNhớ từ Cao – Lạng, nhớ sang Nhị Hà…Những đường Việt Bắc của taĐêm đêm rầm rập như là đất rungQuân đi điệp điệp trùng trùngÁnh sao đầu súng, bạn cùng mũ nan.Dân công đỏ đuốc từng đoànBước chân nát đá, muôn tàn lửa bay.Nghìn đêm thăm thẳm sương dàyĐèn pha bật sáng như ngày mai lên.Tin vui chiến thắng trăm miềnHoà Bình, Tây Bắc, Điện Biên vui vềVui từ Đồng Tháp, An KhêVui lên Việt Bắc, đèo De, núi Hồng.

Ai về ai có nhớ không?Ngọn cờ đỏ thắm gió lồng cửa hang.Nắng trưa rực rỡ sao vàngTrung ương, Chính phủ luận bàn việc côngĐiều quân chiến dịch thu đôngNông thôn phát động, giao thông mở đườngGiữ đê, phòng hạn, thu lươngGửi dao miền ngược, thêm trường các khu…

Ở đâu u ám quân thùNhìn lên Việt Bắc: Cụ Hồ sáng soiỞ đâu đau đớn giống nòiTrông về Việt Bắc mà nuôi chí bền.Mười lăm năm ấy, ai quênQuê hương Cách mạng dựng nên Cộng hoàMình về mình lại nhớ taMái đình Hồng Thái, cây đa Tân Trào.

Nước trôi nước có về nguồnMây đi mây có cùng non trở về?Mình về, ta gửi về quêThuyền nâu trâu mộng với bè nứa maiNâu này nhuộm áo không phaiCho lòng thêm đậm, cho ai nhớ mình.Trâu về, xanh lại Thái BìnhNứa mai gài chặt mối tình ngược xuôi.

Nước trôi, lòng suối chẳng trôiMây đi mây vẫn nhớ hồi về nonĐá mòn nhưng dạ chẳng mònChàm nâu thêm đậm, phấn son chẳng nhoà.Nứa mai mình gửi quê nhàNước non đâu cũng là ta với mình.Thái Bình đồng lại tươi xanhPhên nhà lại ấm, mái đình lại vui…

Mình về thành thị xa xôiNhà cao, còn thấy núi đồi nữa chăng?Phố đông, còn nhớ bản làngSáng đèn, còn nhớ mảnh trăng giữa rừng?Mình đi, ta hỏi thăm chừngBao giờ Việt Bắc tưng bừng thêm vui?

Đường về, đây đó gần thôi!Hôm nay rời bản về nơi thị thànhNhà cao, chẳng khuất non xanhPhố đông, càng giục chân nhanh bước đường.Ngày mai về lại thôn hươngRừng xưa núi cũ yêu thương lại về.Ngày mai rộn rã sơn khêNgược xuôi tàu chạy, bốn bề lưới giăng.Than Phấn Mễ, thiếc Cao BằngPhố phường như nấm như măng giữa trời.Mái trường ngói mới đỏ tươiChợ vui trăm nẻo về khơi luồng hàngMuối Thái Bình ngược Hà GiangCày bừa Đông Xuất, mía đường tỉnh Thanh.Ai về mua vại Hương CanhAi lên mình gửi cho anh với nàngChiếu Nga Sơn, gạch Bát TràngVải tơ Nam Định, lụa hàng Hà ĐôngÁo em thêu chỉ biếc hồngMùa xuân ngày hội lùng tùng thêm tươiCòn non, còn nước, còn trờiBác Hồ thêm khoẻ, cuộc đời càng vui!

Mình về với Bác đường xuôiThưa giùm Việt Bắc không nguôi nhớ NgườiNhớ Ông Cụ mắt sáng ngờiÁo nâu túi vải, đẹp tươi lạ thường!Nhớ Người những sáng tinh sươngUng dung yên ngựa trên đường suối reoNhớ chân Người bước lên đèoNgười đi, rừng núi trông theo bóng Người…

Lòng ta ơn Đảng đời đờiNgược xuôi, đôi mặt một lời song song.Ngàn năm xưa, nước non HồngCòn đây, ơn Đảng nối dòng dài lâuNgàn năm non nước mai sauĐời đời ơn Đảng càng sâu càng nồng.

Cầm tay nhau hát vui chungHôm sau mình nhé, hát cùng Thủ đô.10-1954

Việt Bắc là một trong những bài thơ xuất sắc của Tố Hữu

Từ ấy

Từ ấy trong tôi bừng nắng hạMặt trời chân lý chói qua timHồn tôi là một vườn hoa láRất đậm hương và rộn tiếng chim…

Tôi buộc lòng tôi với mọi ngườiĐể tình trang trải với trăm nơiĐể hồn tôi với bao hồn khổGần gũi nhau thêm mạnh khối đời

Tôi đã là con của vạn nhàLà em của vạn kiếp phôi phaLà anh của vạn đầu em nhỏKhông áo cơm, cù bất cù bơ…

Tháng 7-1938

Bác ơi

Suốt mấy hôm rày đau tiễn đưaĐời tuôn nước mắt, trời tuôn mưa…Chiều nay con chạy về thǎm BácƯớt lạnh vườn cau, mấy gốc dừa!

Con lại lần theo lối sỏi quenĐến bên thang gác, đứng nhìn lênChuông ơi chuông nhỏ còn reo nữa?Phòng lặng, rèm buông, tắt ánh đèn!

Bác đã đi rồi sao, Bác ơi!Mùa thu đang đẹp, nắng xanh trờiMiền Nam đang thắng, mơ ngày hộiRước Bác vào thǎm, thấy Bác cười!

Trái bưởi kia vàng ngọt với aiThơm cho ai nữa, hỡi hoa nhài!Còn đâu bóng Bác đi hôm sớmQuanh mặt hồ xanh mây trắng bay…

Ôi, phải chi lòng được thảnh thơiNǎm canh bớt nặng nỗi thương đờiBác ơi, tim Bác mênh mông thếÔm cả non sông, mọi kiếp người.

Bác chẳng buồn đâu, Bác chỉ đauNỗi đau dân nước, nỗi nǎm châuChỉ lo muôn mối như lòng mẹCho hôm nay và cho mai sau…

Bác sống như trời đất của taYêu từng ngọn lúa, mỗi nhành hoaTự do cho mỗi đời nô lệSữa để em thơ, lụa tặng già

Bác nhớ miền Nam, nỗi nhớ nhàMiền Nam mong Bác, nỗi mong chaBác nghe từng bước trên tiền tuyếnLắng mỗi tin mừng tiếng súng xa.

Bác vui như ánh buổi bình minhVui mỗi mầm non, trái chín cànhVui tiếng ca chung hòa bốn biểnNâng niu tất cả chỉ quên mình.

Bác để tình thương cho chúng conMột đời thanh bạch, chẳng vàng sonMong manh áo vải hồn muôn trượngHơn tượng đồng phơi những lối mòn.

Ôi Bác Hồ ơi, những xế chiềuNghìn thu nhớ Bác biết bao nhiêu?Ra đi, Bác dặn: “Còn non nước…”Nghĩa nặng, lòng không dám khóc nhiều

Bác đã lên đường theo tổ tiênMác – Lênin, thế giới Người hiềnÁnh hào quang đỏ thêm sông núiDắt chúng con cùng nhau tiến lên!

Nhớ đôi dép cũ nặng công ơnYêu Bác, lòng ta trong sáng hơnXin nguyện cùng Người vươn tới mãiVững như muôn ngọn dải Trường Sơn.

Bài ca xuân 1961

Tôi viết bài thơ xuânNghìn chín trăm sáu mốtCành táo đầu hè rung rinh quả ngọtNắng soi sương giọt long lanh…

Rét nhiều nên ấm nắng hanhĐắng cay lắm mới ngọt lành đó chăng?Giã từ năm cũ bâng khuângĐã nghe xuân mới lâng lâng lạ thường!

Chào xuân đẹp! Có gì vui đấyHỡi em yêu? Mà má em đỏ dậyNhư buổi đầu hò hẹn, say mêAnh nắm tay em, sôi nổi, vụng vềMà nói vậy: “Trái tim anh đóRất chân thật, chia ba phần tươi đỏ:Anh dành riêng cho Đảng phần nhiềuPhần cho thơ, và phần để em yêu…”Em xấu hổ: “Thế cũng nhiều anh nhỉ!”Rồi hai đứa hôn nhau, hai người đồng chíDắt nhau đi, cho đến sáng mai nayAnh đón em về, xuân cũng đến trong tay!

Ô tiếng hót vui say con chim chiền chiệnTrên đồng lúa chiêm xuân chao mình bay liệngXuân ơi xuân, vui tới mông mênhBiển vui dâng sóng trắng đầu ghềnhThơ đã hát, mát trong lời chúc:Đường lên hạnh phúc rộng thênh thênh.Tam Đảo, Ba Vì vui núi xuân xanh…

Chào 61! Đỉnh cao muôn trượngTa đứng đây, mắt nhìn bốn hướngTrông lại nghìn xưa, trông tới mai sauTrông Bắc trông Nam, trông cả địa cầu!

Trải qua một cuộc bể dâuCâu thơ còn đọng nỗi đau nhân tìnhNổi chìm kiếp sống lênh đênhTố Như ơi, lệ chảy quanh thân Kiều!Nghe hồn Nguyễn Trãi phiêu diêuTiếng gươm khua, tiếng thơ kêu xé lòng…

Ôi tiếng của cha ông thuở trướcXin hát mừng non nước hôm nay:Một vùng trời đất trong tayDẫu chưa toàn vẹn, đã bay cờ hồng!Việt Nam, dân tộc anh hùngTay không mà đã thành công nên Người!

Có gì đẹp trên đời hơn thếNgười yêu người, sống để yêu nhauĐảng cho ta trái tim giàuThẳng lưng mà bước, ngẩng đầu mà bay!

Đời vui đó, hôm nay mở cửaNhư dãy hàng bách hoá của taHỡi những người yêu, hãy ghé mua hoaVà đến đó, sắm ít quà lễ cưới:Lụa Nam Định đẹp tươi mát rượiLược Hàng Đào chải mái tóc xanh!Ta còn nghèo, phố chật nhà gianhNhưng cũng đủ vài tranh treo Tết.

Đời vui đó, tiếng ca Đoàn kếtTa nắm tay nhau xây lại đời taRuộng lúa, đồng khoai, nương sắn, vườn càChuồng lợn, bầy gà, đàn trâu, ao cáDọn tí phân rơi, nhặt từng ngọn láMỗi hòn than, mẩu sắt, cân ngôTa nâng niu gom góp dựng cơ đồ!

Ồ thích thật, bài thơ miền BắcRất tự do nên tươi nhạc, tươi vầnCả không gian như xích lại gầnThời gian cũng quên tuần quên tháng.Đời trẻ lại. Tất cả đều cách mạng!Rũ sạch cô đơn, riêng lẻ, bần cùngQuê hương ta rộn rã cuộc vui chungNgười hợp tác nên lúa dày thêm đó.

Đường nở ngực. Những hàng dương liễu nhỏĐã lên xanh như tóc tuổi mười lăm.Xuân ơi Xuân, em mới đến dăm nămMà cuộc sống đã tưng bừng ngày hộiNhư hôm nay, giữa công trường đỏ bụiNhững đoàn xe vận tải nối nhau điHồng Quảng, Lào Cai, Thái Nguyên, Việt TrìTên đất nước reo vui bao tiếng gọi…

Nào đi tới! Bác Hồ ta nóiPhút giao thừa, tiếng hát đêm xuânKế hoạch năm năm. Mời những đoàn quânMời những bàn chân, tiến lên phía trước.Tất cả dưới cờ, hát lên và bước!Đi ta đi! Khai phá rừng hoangHỏi núi non cao, đâu sắt đâu vàng?Hỏi biển khơi xa, đâu luồng cá chạy?Sông Đà, sông Lô, sông Hồng, sông ChảyHỏi đâu thác nhảy, cho điện quay chiều?

Hỡi những người trai, những cô gái yêuTrên những đèo mây, những tầng núi đáHai bàn tay ta hãy làm tất cả!Xuân đã đến rồi. Hối hả tương laiKhói những nhà máy mới ban mai…

Tôi viết cho ai bài thơ 61?Đêm đã khuya rồi, rét về tê buốtHà Nội rì rầm… Còi thổi ngoài gaMột chuyến tàu chuyển bánh đi xaTiếng xình xịch, chạy dọc đường Nam Bộ…

Ôi đâu phải con tàu! Trái tim ta đó.Tiếng đập thình thình, muốn vỡ làm đôi!Ta biết em rất khoẻ, tim ơiKhông khóc đấy. Nhưng sao mà nóng bỏngNhư lửa cháy trong lòng ta gió lộng?

Mấy hôm nay, như đứa nhớ nhàTa vẩn vơ hoài, rạo rực, vào raNghe tiếng mõ và nghe tiếng súngMiền Nam dậy, hò reo náo động!

Ba con tôi đã ngủ lâu rồiCòn bao nhiêu chưa được ngủ trong nôiMiền Bắc thiên đường của các con tôi!

Gà gáy sáng. Thơ ơi, mang cánh lửaHãy bay đi! Con chim kêu trước cửaThêm một ngày xuân đến. Bình minhCành táo đầu hè quả ngọt rung rinhNhư hạnh phúc đơn sơ, ước mơ nho nhỏTreo trước mắt của loài người ta đó:Hoà bìnhĐộc lậpẤm noChoCon ngườiSung sướngTự do!

Áng thơ lãng mạn trong những tác phẩm của Tố Hữu

Bài ca quê hương

29 năm dằng dặc xa quêNay mới về thăm, mừng tái tê…Mới được nghe giọng hờn dịu ngọt“Huế giải phóng nhanh, mà anh lại muộn về!”

Ôi, cơ chi anh được về với HuếKhông đợi trưa nay phượng nở với cờVề với phá Tam Giang, như con trích con chuồn dưới bểVề với rừng lá bến Tuần, lợp nón bài thơ…

Cơ chi anh sớm được về bên nộiHoá nỗi đau tan nát Phù LàiNhư quê bạn, Niệm Phò trơ trụiĐạn bom cày cả nương sắn, đồng khoai!

Cơ chi anh sớm được về bên ngoạiGiữ bờ tre, bến nước Thanh LươngThương các cậu, các dì chịu khảo tra, không nóiĐào hầm nuôi cán bộ tháng năm trường!

Quê hương ơi, sao mà da diết thếGiọng đò đưa… lòng Huế đó chăng?Ví dù đèn tắt, đã có trăngKhổ em thì em chịu, biết làm răng đặng chừ…

Câu hò xưa mối tương tưThiết tha đôi lứa, mà như đôi miềnBây giờ, nước lớn, thuyền lênBắc Nam mình lại nối liền thịt da.

Bây giờ hết nỗi gần xaAnh vào Hương Thuỷ, anh ra Phong ĐiềnĐường làng, lạ mấy cũng quenBước chân cứ nhớ, chẳng quên lối nào.

Ngày đi lòng vẫn tự hàoNay về càng ngẩng đầu cao với trờiThừa Thiên, đẹp cảnh, đẹp ngườiNút xanh khí phách, biển ngời sức xuân

Núi này Bạch Mã, Hải VânMây đưa Anh Giải phóng quân lên đèoBiển này, Cửa Thuận sóng reoThanh thanh vành mũ tai bèo là em.

Hương Giang ơi… dòng sông êmQủa tim ta, vẫn ngày đêm tự tìnhVẫn là duyên đó, quê anhGió mưa tan, lại trong lành mặt gương.

Bến nghèo, xưa chuyến đò ngangNay cầu chống Mỹ, xe sang dập dìuTràng Tiền, biết mấy là yêu!Tuổi thơ áo trắng, sớm chiều bướm bay.

Ngự Bình, thông lại xanh câyBên kia Vọng Cảnh, bên này Thiên Thai.Bức tranh non nước tuyệt vờiBàn tay ta lại xây đời ta đây!

Hoàng cung, thôi đã rêu dàyNgẩn ngơ thần tượng còn say thủa nào?Tươi rồi cuộc sống thanh taoBát cơm hến cũng ngọt ngào lòng ta.

Huế ơi, đẹp lắm quê nhàCâu Nam ai hoá bài ca anh hùng.Ai đi qua đó miền TrungXin mời ghé lại, vui cùng Huế tôi!

(Kỷ niệm tháng 5-1975)

Bầm ơi!

Con cá chột nưa

Có thể nào yên?

Đi đi em!

Đời đời nhớ Ông

Đợi anh về (tập thơ dịch, 1998)

Em ơi… Ba Lan

Gặp anh Hồ Giáo

Hai đứa trẻ

Hồ Chí Minh

Hãy nhớ lấy lời tôi

Hoa tím

Hoan hô chiến sĩ Điện Biên

Kính gửi cụ Nguyễn Du

Khi con tu hú

Khi con tu hú gọi bầyLúa chiêm đang chín, trái cây ngọt dầnVườn râm dậy tiếng ve ngânBắp rây vàng hạt đầy sân nắng đàoTrời xanh càng rộng càng caoĐôi con diều sáo lộn nhào từng không…

Ta nghe hè dậy bên lòngMà chân muốn đạp tan phòng, hè ôi!Ngột làm sao, chết uất thôiCon chim tu hú ngoài trời cứ kêu!

Huế, tháng 7-1939

Lượm

Ngày Huế đổ máuChú Hà Nội vềTình cờ chú cháuGặp nhau Hàng Bè.

Chú bé loắt choắtCái xắc xinh xinhCái chân thoăn thoắtCái đầu nghênh nghênh

Ca-lô đội lệchMồm huýt sáo vangNhư con chim chíchNhảy trên đường vàng…

– “Cháu đi liên lạcVui lắm chú àỞ đồn Mang CáThích hơn ở nhà!”

Cháu cười híp mí,Má đỏ bồ quân:– “Thôi, chào đồng chí!”Cháu đi xa dần…

Cháu đi đường cháuChú lên đường raĐến nay tháng sáuChợt nghe tin nhà.

Ra thếLượm ơi!

Một hôm nào đóNhư bao hôm nàoChú đồng chí nhỏBỏ thư vào bao

Vụt qua mặt trậnĐạn bay vèo vèoThư đề “Thượng khẩn”Sợ chi hiểm nghèo?

Đường quê vắng vẻLúa trổ đòng đòngCa-lô chú béNhấp nhô trên đồng…

Bỗng loè chớp đỏThôi rồi, Lượm ơi!Chú đồng chí nhỏMột dòng máu tươi!

Cháu nằm trên lúaTay nắm chặt bôngLúa thơm mùi sữaHồn bay giữa đồng…

Lượm ơi, còn không?

Chú bé loắt choắtCái xắc xinh xinhCái chân thoăn thoắtCái đầu nghênh nghênh

Ca-lô đội lệchMồm huýt sáo vangNhư con chim chíchNhảy trên đường vàng…

1949

Tiếng chổi tre

Những đêm hèKhi ve veĐã ngủTôi lắng ngheTrên đường Trần PhúTiếng chổi treXao xácHàng meTiếng chổi treĐêm hèQuét rác…

Những đêm đôngKhi cơn giôngVừa tắtTôi đứng trôngTrên đường lặng ngắtChị lao côngNhư sắtNhư đồngChị lao côngĐêm đôngQuét rác…

Sáng mai raGánh hàng hoaXuống chợHoa Ngọc HàTrên đường rực nởHương bay xaThơm ngátĐường taNhớ nghe hoaNgười quét rácĐêm qua.

Nhớ em ngheTiếng chổi treChị quétNhững đêm hèĐêm đông gió rétTiếng chổi treSớm tốiĐi vềGiữ sạch lềĐẹp lốiEm nghe!

6-1960

Lao Bảo

Đèo cao vút vươn mình trong lau xámĐá uy nghiêm trầm mặc dưới trời troGió nói gì với rừng sâu u ámĐường sao run, tê tái cả hồn thơ!

Xe dừng lại! Tường ai xây tháp núi?Một thành trì đổ nát những ngày xưaCủa một giống dân vùi trong máu bụiNay điêu tàn, khối đá đứng chơ vơ?

Vũng nước đọng ven bờ hoen sắc gạch,Đàn muỗi rừng huyên náo vù vù bayChao hiu quạnh! Trên vùng khô đỏ chạchKhông vết chân, không một dấu đường cày.

Là Lao Bảo, chốn này đây, Lao BảoTên đun sôi sùng sục tuỷ xương tànLà nơi đây, nấm mồ bao khối nãoLà nơi đây, huyết ứ dưới lời than!

Là nơi đây, pháp trường thân chiến sĩNát bầm da quằn quại, là nơi đâyRoi đế quốc, báng súng trường quất xéThịt hy sinh của những kiếp đi đày!

Nhắm mí mắt: chờn vờn trong đêm tốiNhánh xương khô khua rợn cả lòng tôiTim không khóc, nhưng sôi lên, dữ dộiSóng máu hờn nào uất khí tanh hôi.

Hỡi chiến sĩ rữa tan trong mả loạnHãy về đây trong đáy giếng hồn tôi!Hãy về đây những ảnh hình ly tánNấu sôi niềm oán hận của muôn đời

Cho tôi hưởng tinh thần hăng chiến đấuCho da tôi dày dạn với ngày maiCho tôi hiến đến cuối cùng suối máuĐể nhuộm hồng bao cảnh xám bi ai!

Tháng 6-1938

Lạ chưa

Lạ chưa, vẫn ở bên emMà anh cứ nhớ, cứ thèm gần hơn!Cứ lo em giận, em hờnMải mê anh để cô đơn, em buồn…

Cơ chi chắp được đôi hồnNhư chim đôi cánh lượn hôn mây trờiCơ chi đi suốt đường đờiNhư hình với bóng sóng đôi tháng ngày?

Em cười, anh cũng vui lâyAnh đau, em lại lệ cay, xót thầmQua bao xao động, thăng trầmTâm ca được mấy tri âm không lời?

Tình yêu là thế, em ơi!Hai người mà hoá một người, trăm năm…

3-1991

Mẹ Suốt

Lặng nghe mẹ kể ngày xưaChang chang cồn cát nắng trưa Quảng BìnhMẹ rằng: Quê mẹ, Bảo NinhMênh mông sóng biển, lênh đênh mạn thuyềnSớm chiều, nước xuống triều lênCực thân từ thuở mới lên chín mườiLớn đi ở bốn cửa ngườiMười hai năm lẻ, một thời xuân quaLấy chồng, cũng khổ con raTám lần đẻ, mấy lần sa, tội tình!Nghĩ mà thương mẹ cha sinhThương chồng con lại thương mình xót xa…

Bây chừ sông nước về taĐi khơi đi lộng, thuyền ra thuyền vàoBây chừ biển rộng trời caoCá tôm cũng sướng, lòng nào chẳng xuân!Ông nhà theo bạn “xuất quân”Tui may cũng được vô chân “sẵn sàng”Một tay, lái chiếc đò ngangBến sông Nhật Lệ, quân sang đêm ngàySợ chi sóng gió tàu bayTây kia mình đã thắng, Mỹ này ta chẳng thua!Kể chi tuổi tác già nuaChống chèo xin cứ thi đua đến cùng!Ngẩng đầu mái tóc mẹ rungGió lay như sóng biển tung, trắng bờ…

Gan chi gan rứa, mẹ nờ?Mẹ rằng: Cứu nước, mình chờ chi ai?Chẳng bằng con gái, con traiSáu mươi còn một chút tài đò đưaTàu bay hắn bắn sớm trưaThì tui cứ việc nắng mưa đưa đò…

Ghé tai mẹ, hỏi tò mò:Cớ răng ông cũng ưng cho mẹ chèo?Mẹ cười: Nói cứng, phải xiêuRa khơi ông còn dám, tui chẳng liều bằng ông!Nghe ra, ông cũng vui lòngTui đi, còn chạy ra sông dặn dò:“Coi chừng sóng lớn, gió toMàn xanh đây mụ, đắp cho kín mình!”

Vui sao, câu chuyện ơn tìnhNắng trưa cồn cát Quảng Bình cũng say…

4-11-1965

Mẹ Tơm

Tôi lại về quê mẹ nuôi xưaMột buổi trưa, nắng dài bãi cátGió lộng xôn xao, sóng biển đu đưaMát rượi lòng ta ngân nga tiếng hát…

Mười chín năm rồi. Hôm nay lại bướcĐoạn đường xưa, cát bỏng lưng đồi.Ôi có phải sóng bồi thêm bãi trướcHay biển đau xưa rút nước xa rồi?

Hòn Nẹ ta ơi! Mảng về chưa đóCó nhiều không con nục con thu?Chào những buồm nâu thuyền câu Diêm Phố!Nhớ nhau chăng, hỡi Hanh Cát, Hanh Cù?

Tôi lại về đây, hỡi các anh:Hỡi rừng sa mộc, khóm dừa xanhHỡi đồi cát trắng rung rinh nắngHỡi những vườn dưa đỏ ngọt lành!

Như đứa con đi, biệt xóm làngNửa đời bỗng nhớ bóng quê hươngNhớ lều rơm ướt sương khuya sớmBãi vắng đìu hiu lạc dấu đường…

Con đã về đây, ơi mẹ TơmHỡi người mẹ khổ đã dành cơmCho con, cho Đảng ngày xưa ấyKhông sợ tù gông, chấp súng gươm!

Nhà ai mới nhỉ, tường vôi trắngThơm nức mùi tôm nặng mấy nongNgồn ngộn sân phơi khoai dát nắngGiếng vườn ai vậy, nước khơi trong?

Ngơ ngác trông quanh, lạ mấy lầnHỏi thăm cô gái má bồ quânMái đầu tóc xoã xanh bên giếng– Vâng, đúng nhà em, bác nghỉ chân

– Ô kìa, cô bé nói hay sao!Nhà của tôi, ai lại hỏi chàoNhư thể khách đường xa ghé lạiBố đi đâu, hĩm, mẹ đâu nào?

Nhiều đấy ư em, mấy tuổi rồi?– Hai mươi– Ờ nhỉ, tháng năm trôiSóng bồi thêm bãi, thuyền thêm bếnGió lộng đường khơi, rộng đất trời!

– Ông mất năm nao, ngày độc lậpBuồm cao đỏ sóng bóng cờ saoBà “về” năm đói, làng treo lướiBiển động: Hòn Mê, giặc bắn vào…

Bâng khuâng chuyện cũ: một chiều thuMười chín năm xưa, mấy bạn tùVượt ngục, băng rừng, tìm mối ĐảngDuyên may, dây nối, đất Hanh Cù.

Đầu thôn, cồn vắng, túp lều rơm;Tổ ấm chim về. Có mẹ TơmHai đứa trai ngày đi cúp dạoNồi khoai sớm tối lót thay cơm.

Thương người cộng sản, căm Tây – NhậtBuồng Mẹ – buồng tim – giấu chúng conĐêm đêm chó sủa… Làng bên động?Bóng Mẹ ngồi canh lẩn bóng cồn…

Chợ xa, Mẹ gánh mớ rau xanhThêm bó truyền đơn gọi đấu tranhBãi cát vàng thau in bóng MẹChiều về… Hòn Nẹ… Biển reo quanh…

Sóng hãy gầm lên, gió thét lên!Triều dâng. Chèo mạnh, thuyền ơi thuyền!Vui chăng, hỡi Mẹ, đời vui đó:Cờ đỏ ta lay động mọi miền!

Nhưng một đêm mưa, ướt bãi cồnLính về, lính trói cả hai conMáu con đỏ cát đường thôn lạnhBóng mẹ ngồi trông, vọng nước non!

Ôi bóng người xưa, đã khuất rồiTròn đôi nắm đất trắng chân đồi.Sống trong cát, chết vùi trong cátNhững trái tim như ngọc sáng ngời!

Đốt nén hương thơm, mát dạ NgườiHãy về vui chút, mẹ Tơm ơi!Nắng tươi xóm ngói, tường vôi mớiPhấp phới buồm dong, nắng biển khơi…

7-1961

Một tiếng đờn

Mới bình minh đó, đã hoàng hônĐang nụ cười tươi, bỗng lệ tuônĐời thường sớm nắng chiều mưa vậyKhuấy động lòng ta biết mấy buồn!

Ôi! Kiếp trăm năm được mấy ngàyTrời xanh không gợn bóng mây bayGian nan vẫn thuỷ chung bè bạnÊm ấm tình yêu mỗi phút giây!

Còn khổ đau nào đau khổ hơnTrái tim tự xát muối cô đơnEm ơi, nghe đó… Trong đêm lạnhĐằm thắm bên em, một tiếng đờn!

20-2-1991

Người con gái Việt Nam

Tặng chị Trần Thị Lý anh dũng

Em là ai? Cô gái hay nàng tiênEm có tuổi hay không có tuổiMái tóc em đây hay là mây là suốiĐôi mắt em nhìn hay chớp lửa đêm giôngThịt da em hay là sắt là đồng?

Cho tôi hôn bàn chân em lạnh ngắtCho tôi nâng bàn tay em nắm chặtÔi bàn tay như đôi lá còn xanhTrên mình em đau đớn cả thân cành!

Tỉnh lại em ơi, qua rồi cơn ác mộngEm đã sống lại rồi, em đã sống!Điện giật, dùi đâm, dao cắt, lửa nungKhông giết được em, người con gái anh hùng!

Ôi trái tim em, trái tim vĩ đạiCòn một giọt máu tươi còn đập mãiKhông phải cho em. Cho Lẽ phải trên đờiCho quê hương em. Cho Tổ quốc, loài người!

Từ cõi chết, em trở về, chói lọiNhư buổi em đi, ngọn cờ đỏ gọiEm trở về, người con gái quang vinhCả Nước ôm em, khúc ruột của mình.

Em đã sống, bởi vì em đã thắngCả Nước bên em, quanh giường nệm trắngHát cho em nghe như tiếng mẹ ngày xưaSông Thu Bồn giọng hát đò đưa…

Cả Nước cho em, cho em tất cảMáu tiếp máu, cho lại hồng đôi máCho mái tóc em xanh lại ngày xuânCho thịt da em lại nở trắng ngần!

Em sẽ đứng trên đôi chân tuổi trẻĐôi gót đỏ lại trở về quê mẹEm sẽ đi, trên đường ấy thênh thangNhư những ngày xưa, rực rỡ sao vàng!

Ôi đôi mắt của em nhìn, rất đẹpHãy sáng mãi niềm tin tươi ánh thépNhư quê em gò nổi Kỳ LamHỡi em, người con gái Việt Nam!

7-12-1958

Miền Nam

Nếu tâm sự cùng ta, bạn hỏiTiếng nào trong muôn ngàn tiếng nóiNhư nỗi niềm nhức nhói tim gan?– Trong lòng ta, hai tiếng: Miền Nam!

Khi âu yếm cùng anh, em hỏiTên nào trong muôn ngàn tên gọiNhư mối tình chung thuỷ không tan?– Trong lòng anh, tên ấy: Miền Nam!

Nếu con hỏi quê nào đẹp nhất?Bóng dừa xanh quanh sóng biển lamÓng xanh lúa chan hoà mặt đấtXanh ngát trời… Quê ấy: Miền Nam!

Ôi Miền Nam, vì sao mỗi lúcMây chiều xa bay giục cánh chimĐêm khuya một tiếng bầu, tiếng trúcMột câu hò… cũng động trong tim?

Vì sao chẳng ngày vui trọn vẹnNhư bâng khuâng việc hẹn chưa làm?Vì sao miếng cơm ăn bỗng nghẹn?– Một nửa còn cay đắng: Miền Nam!

Có ai biết ba ngàn đêm ấyMỗi đêm là biết mấy thân rơi!Có ai biết bao nhiêu máu chảyMáu Miền Nam, hơn chín năm trời!

Vì sao, hỡi Miền Nam yêu dấuNgười không hề tiếc máu hy sinh?Vì sao, hỡi Miền Nam chiến đấuNgười hiên ngang không chịu cúi mình?

Có ai hỏi vì sao không nhỉỞ Miền Nam còn lửa chiến tranh?Có phải ở Miền Nam, giặc MỹĐang cùng ta chung sống hoà bình?

Xin hãy trông những đôi mắt nhỏĐôi tròng đen lặng ngó, rưng rưngRào gai thép giam em bé đóVà quanh em lửa đỏ bừng bừng!

Hãy trông những người con gái ấyNgười ta yêu, khuôn mặt trái xoanMột sáng sớm mùa xuân, thức dậyBỗng giội tràn bom cháy, thành than!

Hãy nghe tự Miền Nam, tiếng rúXé “trời xanh”, lũ “phượng hoàng” bayBầy chó dữ, những con người-thúĂn gan người, uống máu no say!

Hãy nghe tiếng những người đang sốngNhư biển động, ầm ầm tiếng sóngVà hãy nghe cả tiếng người xưaNhư gió khơi reo vọng rừng dừa!

Tất cả nói một lời: Giải phóng!Cứu Miền Nam! Cứu Miền Nam!Ôi cửa Phật, cũng dầu sôi lửa bỏngDẫu thiêu mình làm đuốc, vẫn cam!

Có phải, hỡi Miền Nam anh dũng!Khi ta đứng lên cầm khẩu súngTa vì ta, ba chục triệu ngườiCũng vì ba ngàn triệu trên đời!

Ta tha thiết tự do dân tộcKhông chỉ vì một dải đất riêngKẻ đã rắc trên mình ta thuốc độcGiết màu xanh cả trái đất thiêng!

Ôi Tổ quốc giang sơn hùng vĩĐất anh hùng của thế kỷ hai mươi!Hãy kiêu hãnh: trên tuyến đầu chống MỹCó Miền Nam, anh dũng tuyệt vời.

Miền Nam trong lửa đạn, sáng ngời!

14-12-1963

Mưa rơi

Mưa rơi đầm lá cỏMái tóc em ướt rồi,Đôi má em bừng đỏMuốn hôn quá… mà thôiSợ em mình xấu hổCầm hai bàn tay nhỏXa nhau, chẳng muốn rời.

Em đi, đường đất mưa rơiBùn non son quánh chân đồi Phù NinhEm đi anh nhớ dáng hìnhCái khăn mỏ quạ, cái mình áo nâuChiều nay heo hút rừng sâuMưa nguồn suối lũ biết đâu mà tìm?Ước gì anh hoá thành chimBay theo em, hót cho tim đỡ buồn!

(1948)

Năm xưa

Năm xưa tôi tới chốn nàyTrông vời ngọn núi, đá xây thành trìBăng ngàn lớp lớp mây điGió lay từng trận, rừng cây sóng dồi…

Rồi bỗng bao nhiêu mối hận sầuTrong lòng tôi, khoét vết thương sâuGiữa miền địa ngục trần gian ấyÔi đã hy sinh biết mấy đầu!

Tôi nhớ đàn anh tự thuở xưa!Thiết tha, tuy chửa gặp bao giờTôi hình dung những linh hồn ấyĐể tặng tình thương trong cõi mơ…

Năm nay lại tới chốn nàyTrông vời ngọn núi, đá xây thành trìBăng ngàn lớp lớp mây điGió lay từng trận, rừng cây sóng dồi…

Xưa cũng trời đây, đất đá đâyKhách qua đường cũ, cũng tôi ràyCũng từng ấy cảnh, chi đâu khác?Duy chỉ đời tôi đã đổi thay.

Tôi thấy lòng tôi sao dửng dưngVô tâm như một khách quen đườngNhững hình ảnh cũ treo lên đóSong chẳng làm tôi khóc cảm thương.

Có phải chi đâu gió bụi đờiĐã làm khô cạn suối tình tôi?Phải đâu vì lệ không gieo nữaMà hận cừu chung đã dập rồi?

Tôi khóc năm xưa những kiếp tùBởi đời tôi đã khổ chi đâuĐứng ngoài đau khổ, ta thường khổHơn lúc vào trong cảnh khổ đau.

Tôi của năm nay lại chốn nàyThân đày, xích sắt nặng còng tayTrên đường theo dấu chân muôn bạnGót rỗ hằng quen dẫm bước gai

Đau đớn làm tôi hoá dạn dàyNhư dòng sông giá buốt tê tayLòng không muốn khóc rên than nữaTôi chỉ cười thôi, ôi đắng cay!

Lao Bảo, tháng 9-1940

Sáng tháng Năm

Vui sao một sáng tháng NămĐường về Việt Bắc lên thăm Bác HồSuối dài xanh mướt nương ngôBốn phương lồng lộng thủ đô gió ngàn…

Bác kêu con đến bên bànBác ngồi Bác viết nhà sàn đơn sơCon bồ câu trắng ngây thơ

Bàn tay con nắm tay chaBàn tay Bác ấm vào da vào lòng.Bác ngồi đó, lớn mênh môngTrời xanh biển rộng ruộng đồng nước non…Bác Hồ, cha của chúng conHồn của muôn hồnCho con được ôm hôn má BácCho con hôn mái đầu tóc bạcHôn chòm râu mát rượi hoà bình!

Ôi cái tên kính yêu Hồ Chí Minh!Trong sáng lòng anh du kíchNửa đêm bôn tập diệt đồn.Vững tay người chiến sĩ nông thônBắt sỏi đá phải thành sắn gạo.Anh thợ, má anh vàng thuốc pháoCánh tay anh dày sẹo lửa gang.Ôi những em đốt đuốc đến trường làngVà các chị dân công mòn đêm vận tải!Các anh chị, các em ơi, có phảiMỗi khi lòng ta xao xuyến rung rinhMôi ta thầm kêu Bác: Hồ Chí Minh!Và mỗi trận, mỗi mùa vui thắng lợiĐôi mắt Bác hiện lên cười phấn khởiTa lớn cao lên, bay bổng diệu kỳTrên đường dài, hai cánh đỡ ta đi…

Bác Hồ đó, là lòng ta yên tĩnhÔi người cha đôi mắt mẹ hiền sao!Giọng của Người, không phải sấm trên caoThấm từng tiếng, ấm vào lòng mong ướcCon nghe Bác, tưởng nghe lời non nướcTiếng ngày xưa và cả tiếng mai sau…

Bác Hồ đó, chiếc áo nâu giản dịMàu quê hương bền bỉ đậm đàTa bên Người, Người toả sáng trong taTa bỗng lớn ở bên Người một chút.Bác Hồ đó, ung dung châm lửa hútTrán mênh mông, thanh thản một vùng trời.

Không gì vui bằng mắt Bác Hồ cườiQuên tuổi già, tươi mãi tuổi đôi mươi!Người rực rỡ một mặt trời cách mạngMà đế quốc là loài dơi hốt hoảngĐêm tàn bay chập choạng dưới chân Người.

Hồ Chí MinhNgười ở khắp nơi nơi…

Hồn biển lớn đón muôn lời thủ thỉLắng từng câu, từng ý chưa thànhNgười là Cha, là Bác, là AnhQuả tim lớn lọc trăm dòng máu nhỏNgười ngồi đó, với cây chì đỏVạch đường đi, từng bước, từng giờ…

Không gì vinh bằng chiến đấu dưới cờĐảng chói lọi Hồ Chí Minh vĩ đại!Con nhớ hết mỗi lời Người dạy:Kháng chiến gian nan, kháng chiến trường kỳBác bảo đi, là đi.Bác bảo thắng, là thắng.Việt Nam có Bác HồThế giới có Xta-lin.Việt Nam phải tự doThế giới phải hoà bình!Chúng con chiến đấu hy sinhTấm lòng son sắt, đinh ninh lời thề.

Bắt tay Bác tiễn ra vềNhớ hoài buổi sáng mùa hè chiến khu…

5-1951

Ta đi tới

Ta đi giữa ban ngàyTrên đường cái, ung dung ta bước.Đường ta rộng thênh thang tám thướcĐường Bắc Sơn, Đình Cả, Thái NguyênĐường qua Tây Bắc, đường lên Điện BiênĐường cách mạng, dài theo kháng chiến…Đến hôm nay đường xuôi về biểnMới tinh khôi màu đất đỏ tươiĐẹp vô cùng, Tổ quốc ta ơi!Rừng cọ đồi chè, đồng xanh ngào ngạtNắng chói sông Lô, hò ô tiếng hátChuyến phà dào dạt bến nước Bình Ca…

Ai qua Phú ThọAi xuôi Trung HàAi về Hưng HoáAi xuống khu BaAi vào khu BốnĐường ta đó, tự do cuồn cuộnBốt đồn Tây đã cuốn sạch rồi!Sông Thao nao nức sóng dồiAi về Hà Nội thì xuôi cùng thuyền.

Ờ đã chín năm rồi đấy nhỉ!Kháng chiến ba ngàn ngày không nghỉBắp chân, đầu gối vẫn săn gân.Ngẩng đầu lên: trong sáng tuyệt trầnTháng Tám mùa thu xanh thắmMây nhởn nhơ bayHôm nay ngày đẹp lắm!Mây của ta, trời thắm của taNước Việt Nam Dân chủ cộng hoà!

Đã tan tác những bóng thù hắc ámĐã sáng lại trời thu tháng TámTrên đường ta về lại Thủ đôCờ đỏ bay quanh tóc bạc Bác Hồ!

Mẹ ơi, lau nước mắtLàng ta giặc chạy rồi!Tre làng ta lại mọcChuối vườn ta xanh chồiTrâu ta ra bãi ra đồiĐồng ta lại hát hơn mười năm xưa…Các em ơi, đã học chưa?Các anh dựng cho em trường mới nữa.Chúng nó chẳng còn mong dội lửaTrường của em đứng giữa đồi quangTiếng các em thánh thót quanh làng.

Ai đi Nam BộTiền Giang, Hậu GiangAi vô thành phốHồ Chí MinhRực rỡ tên vàng.Ai về thăm bưng biền Đồng ThápViệt Bắc miền Nam, mồ ma giặc PhápNơi chôn rau cắt rốn của ta!Ai đi Nam – Ngãi, Bình Phú, Khánh HoàAi vô Phan Rang, Phan ThiếtAi lên Tây Nguyên, Kông Tum, Đắc LắcKhu Năm dằng dặc khúc ruột miền TrungAi về với quê hương ta tha thiếtSông Hương, Bến Hải, Cửa Tùng…

Ai vô đó, với đồng bào, đồng chíNói với Nửa – Việt Nam yêu quýRằng: Nước ta là của chúng taNước Việt Nam dân chủ cộng hoà!Chúng ta, con một cha, nhà một nócThịt với xương, tim óc dính liền.

Dù ai nói ngả nói nghiêngLòng ta vẫn vững như kiềng ba chân.Dù ai rào giậu ngăn sânLòng ta vẫn giữ là dân Cụ Hồ!

Ta đã lớn lên rồi trong khói lửaChúng nó chẳng còn mong được nữaChặn bàn chân một dân tộc anh hùng.Những bàn chân từ than bụi, lầy bùnĐã bước dưới mặt trời cách mạng.Những bàn chân của Hóc Môn, Ba Tơ, Cao – LạngLừng lẫy Điện Biên, chấn động địa cầuNhững bàn chân đã vùng dậy đạp đầuLũ chúa đất xuống bùn đen vạn kiếp!

Ta đi tới, trên đường ta bước tiếp,Rắn như thép, vững như đồng.Đội ngũ ta trùng trùng điệp điệpCao như núi, dài như sôngChí ta lớn như biển Đông trước mặt!

Ta đi tới, không thể gì chia cắtMục Nam Quan đến bãi Cà MauTrời ta chỉ một trên đầuBắc Nam liền một biểnLòng ta không giới tuyếnLòng ta chung một cụ HồLòng ta chung một Thủ đôLòng ta chung một cơ đồ Việt Nam!

8-1954

Tâm tư trong tù

Cô đơn thay là cảnh thân tù!Tai mở rộng và lòng sôi rạo rựcTôi lắng nghe tiếng đời lăn náo nứcỞ ngoài kia vui sướng biết bao nhiêu!Đây âm u đôi ánh lạt ban chiềuLen nhè nhẹ qua rào ô cửa nhỏĐây lạnh lẽo bốn tường vôi khắc khổĐây sàn lim, manh ván ghép sầm u…

Cô đơn thay là cảnh thân tù!Tai mở rộng và lòng sôi rạo rựcTôi lắng nghe tiếng đời lăn náo nứcỞ kia vui sướng biết bao nhiêu!Nghe chim reo trong gió mạnh lên triềuNghe vội vã tiếng dơi chiều đập cánhNghe lạc ngựa rùng chân bên giếng lạnhDưới đường xa nghe tiếng guốc đi về…

Ôi! Hôm nay sao nhựa sống tràn trềTrong những tiếng nghe chừng quen thuộc quá!Nghe gió xối trên cành cây ngọn láNghe mênh mang sức khoẻ của trăm loàiTôi mơ hồ nghe tất cả bên ngoàiĐang ríu rít giữa một trời rộng rãiĐang hút mật của đời sây hoa tráiHương tự do thơm ngát cả ngàn ngày…

Ôi! Bao nhiêu ảo tưởng của hồn ngâyTôi phút bỗng như quên đời thê thảmỞ ngoài kia… biết bao thân tù hãmĐoạ đầy trong những hố thẳm không cùngTôi chiều nay giam cấm hận trong lòngChỉ là một giữa loài người đau khổTôi chỉ một con chim bé nhỏVứt trong lồng con giữa một lồng to

Chuyển đời quay theo tiếng gọi tự doTôi chỉ một giữa muôn người chiến đấuVẫn đứng thẳng trên đường đầy lửa máuChân kiêu căng không thoái bộ bao giờ!

Tôi, hôm nay, dầu xa tạm ngọn cờHồn tranh đấu vẫn còn thôi thúc não!Nơi đày ải là Đắc Pao, Lao BảoLà Côn Lôn thế giới của ưu phiền?Tôi sẽ cười như kẻ sẵn lòng tinGiữ trinh bạch linh hồn trong bụi bẩn:Tôi chưa chết, nghĩa là chưa hết hậnNghĩa là chưa hết nhục của muôn đờiNghĩa là còn tranh đấu mãi không thôiCòn trừ diệt cả một loài thú độc!

Có một tiếng còi xa trong gió rúc…

Xà lim số 1, lao Thừa Thiên29 tháng 4-1939

Tương tri

Anh không hỏi từ đâuEm lạc loài trôi tớiHỏi mà chi em hỡiCàng thêm tủi lòng nhau!

Anh đã biết rằng emSống rày đây mai đóTrong bụi đường sương gióBên xó chợ chân thềm.

Chiều hôm nay gió lạnhĐẩy em tới buồng anhEm ơi nghèo không bánhAnh chỉ có chút tình…

Anh nhìn em không nóiNhẹ nhẹ để bàn tayTrên đầu non tóc rốiRũ rợi xoã ngang mày.

Nhìn anh không chớp mắtEm chẳng nói năng gìHai đứa con phiêu bạtBữa ni thành tương tri…

Huế, tháng 11-1937

Theo chân Bác

Nhớ lời Di chúc, theo chân Bác

Tháng năm ơi, có thể nào quênHàng bóng cờ tang thắt dải đenRủ giữa lòng đau. Ta nhớ mãiCuộc đời như ngọn lửa đầu tiên.

Tôi viết bài thơ mừng thọ BácNăm nay vừa tuổi tám mươi trònChắc như thường lệ. Người đi vắngĐể mọi lời ca tặng nước non.

Tôi viết bài thơ cho các conMai sau được thấy Bác như cònPhơ phơ tóc bạc, chòm râu mátĐôi dép mòn đi, in dấu son.

Xin nhớ từ đây, nhớ lại ngàyBác Hồ từ giã cõi Hôm nayBảy mươi chín tuổi xuân trong sángVào cuộc trường sinh, nhẹ cánh bay…

Lạ thay, sức mạnh của tâm hồnMắt vẫn tươi như suối tận nguồnTay nhịp cho đời cao tiếng hátTrời thu xanh ngát sáng Tuyên ngôn.

Như thế, Người đi… Phút cuối cùngNhẹ nhàng, thanh tịnh, rất ung dungLời Di chúc gửi, êm bên gốiQuên nỗi mình đau, để nhớ chung.

Bác ơi!Thôi đập rồi chăng? một trái timĐỏ như sao Hoả, sáng sao Kim!Muốn oà nức nở bên em nhỏNước mắt ta đành nuốt, lặng im.

Cứ nghĩ: Hồn thơm đang tái sinhNgôi sao ấy lặn, hoá bình minhCơn mưa vừa tạnh. Ba Đình nắngBác đứng trên kia, vẫy gọi mình.

Súng hãy gầm lên, nén xót đauHãy lau ráo lệ, ngẩng cao đầu!Chỉ xin nhớ để lời đêm trước:Đốt pháo hoa mừng, đến lễ sau.

Bác đi… Di chúc giục lòng taCho cả muôn đời một khúc caLẽ sống, niềm tin, mong ước lớnVà tình thương, ơn nghĩa bao la.

Tôi trở về quê Bác, làng SenƠi hoa sen đẹp của bùn đen!Làng quen như thể quê chung vậy,Mấy dãy ao chua, mảnh đất phèn.

Thăm lại vườn xưa, mái cỏ tranhThương hàng râm bụt, luống rau xanhBa gian nhà trống, nồm đưa võngMột chiếc giường tre, chiếu mỏng manh.

Ôi sáng hè vui, Bác trở vềVẫn không quên lối cũ, tình quêBạn xưa, còn nhớ khi câu cáNhớ quả cà ngon, nhớ gốc chè….

Nhớ những năm nao… Máu Cửa RàoThân yêu hai tiếng gọi “đồng bào”Phận nghèo, nước mất, dân nô lệĐêm tối, trời mây, chẳng ánh sao.

Đã tắt lâu rồi, lửa nghĩa quânPhan Đình Phùng đó, Tống Duy TânNguyễn Trung Trực lại Hoàng Hoa ThámĐầu dám thay đầu, chân nối chân!

Muôn dặm đường xa, biết đến đâu?Phan Chu Trinh lạc lối trời ÂuPhan Bội Châu, câu thơ dậy sóngBạn cùng ai, đất khách dãi dầu?

Cha đã đi đày, đau nỗi riêngCòn nghe tiếng gót nặng dây xiềng…Mẹ nằm dưới đất, hay chăng hỡiXin sáng lòng con ngọn lửa thiêng!

Từ đó, Người đi… những bước đầuLênh đênh bốn biển, một con tàuCuộc đời sóng gió. Trong than bụiTay đốt lò, lau chảo, thái rau.

Mở mắt trông quanh, màu sắc mớiNhững bờ biển lạ, nước nông sâuÁ, Âu đâu cũng lòng trong đụcVàng máu chia hai cảnh khổ giàu.

Muôn nỗi đời như ảnh trắng đenBâng khuâng đêm lạnh, thức bên đènMột hòn gạch nóng nung tâm huyếtMẩu bánh mì con nuôi chí bền.

Bao nẻo người đi, bước trước sauMột câu hỏi lớn: Hướng về đâu?Năm châu thăm thẳm, trời im tiếngSách thánh hiền lâu đã nhạt màu.

Găng-đi, quay lại chiếc xa xưaDệt tấm lòng nhân đựng gió mưa!Nghiệp lớn, Tôn Văn vừa dựng đóTrăm năm tay lái vững vàng chưa?

Ôi nhân loại! Địa cầu cháy bỏngLò sát sinh ngập máu xương rơiLũ đế quốc như bầy quỉ sốngNướng người ăn, nhảy nhót, reo cười.

Bỗng sấm nổ, Rạng đông chớp giậtHoan hô Cách mạng tháng Mười Nga!Tủ sắt ngai vàng quăng xuống đấtCông nông ta làm chủ đời ta,

Xóm thợ Pa-ri nghèo cuối ngõTưng bừng gác trọ đón bình minhMác – Lê-nin đến… Từng trang đỏChân lý đây rồi, lẽ tử sinh!

Đứng dậy! Ơi Người cùng khổ ơi!Tiếng chuông ta đánh, giục liên hồiHãy bay đi, hãy bay qua sóngVề nước non xa, thức tỉnh đời…

Tháng Giêng, Mạc-tư-khoa tuyết trắngMột người đi, quên rét buốt xươngTừ xa đến… Lòng đau trĩu nặngGiữa dòng người im lặng trên đường.

Anh tìm ai? Lê-nin vĩ đạiTinh hoa trái đất, chất kim cươngCon người đẹp nhất trong nhân loạiTrí tuệ, tình yêu của bốn phương.

Lê-nin ơi, Người Thầy, Người ChaNiềm tin trong sáng mãi lòng taĐêm nay nằm đó, mà thanh thảnVầng trán mênh mông toả chói loà.

Tưởng nghe tiếng Người vang giục bướcHãy trở về châu Á trẻ trungHỡi người trai Việt Nam yêu nướcThổi bùng lên ngọn lửa anh hùng!

Về phương Đông, ta về phương ĐôngCùng phương Tây, giương ngọn cờ hồngĐi ta đi, anh em đồng chíChặt xiềng gông, chặt hết xiềng gông!

Chào Trung Quốc trào sôi sức sốngChào Quảng Châu công xã chính quyềnĐất tươi tốt. Đây mùa gieo giốngHỡi Thanh niên cách mạng, vùng lên!

Hồn Nước gọi. Tiếng bom Sa DiệnTrái tim Hồng Thái nổ vang trờiMáu thơm tưới mầm non. Xuân đếnVui lại rồi, Tổ quốc ta ơi!

Bác về kia! Đảng đã ra đời!Trải mấy phong trần tuổi bốn mươiTay Bác cầm tay đồng chí trẻTiến lên! Thời đại giục chân người.

Ôi sức trẻ! Xưa trai Phù ĐổngVươn vai, lớn bổng dậy nghìn cânCưỡi lưng ngựa sắt bay phun lửaNhổ bụi tre làng, đuổi giặc Ân!

Như thế, buổi xuất quân hùng vĩChúng ta đi, quyết chí, tự hàoĐường Kách mệnh sáng ngời chân lýĐảng cầm cương lịch sử lên cao.

Hãy nghe khúc nhạc đầu hùng trángBản trường ca chiến đấu Việt NamTrống Xô-viết rung trời Cách mạngCờ búa liềm đỏ đất Hồng Lam!

Khủng bố trắng. Máu dầm mặt đấtChật Côn Lôn, Lao Bảo, Sơn LaMuôn chiến sĩ, một lòng bất khuấtChỉ thương người sương tuyết bôn ba.

Nguyễn Ái Quốc. Ôi tên tha thiếtCủa đời ta. Người ở phương nào?Gió ơi gió, ơi chim có biếtMột người tù cất cánh bay cao?

Ta lại dấn chân vào trận mớiSóng người dâng ngập lối, biểu tìnhRầm rộ cuộc diễu binh vĩ đạiVì tự do, cơm áo, hoà bình.

Và những ngày qua, những tháng quaThư về từng lá, ấm lòng taĐường dài nẻo ngắn, lời khuyên dặnTrăm nỗi buồn vui, việc nước nhà…

Chiến tranh nổ. Gần xa hùm sóiCắn cổ nhau. Pháp bại, Nhật vào.Thân một cổ hai tròng buộc tróiPhải vùng lên, này súng này dao!

Bắc Sơn gọi, Nam Kỳ nổi dậySống một ngày hơn mấy mươi nămLửa căm giận sôi dòng máu chảySức mỗi người bỗng hoá thành trăm!

Chiều mùa thu ấy… Đến Diên AnCó một Hồng quân, tay nóng ranĐẩy chiếc xe bò lên với bạnRồi đi…. Lần bước xuống phương Nam…

Ôi sáng xuân nay, Xuân 41Trắng rừng biên giới nở hoa mơBác về… Im lặng. Con chim hótThánh thót bờ lau, vui ngẩn ngơ…

Bác đã về đây, Tổ quốc ơi!Nhớ thương, hòn đất ấm hơi NgườiBa mươi năm ấy, chân không nghỉMà đến bây giờ mới tới nơi!

Ai đã đến, ai chưa đến đóCó hòn núi Mác, suối Lê-ninHãy về thăm quê ta Pác-bóNơi Bác về, nguồn nước mới sinh.

Hỏi dòng khe ấy, hỏi tre lauNhững tháng ngày xưa…. Bác ở đâu?Núi vẫn nghiêng đầu nghe vách đáHát cùng cây lá gió ngàn sâu…

Hát rằng:Sáng ra bờ suối, tối vào hangCháo bẹ rau măng vẫn sẵn sàngBàn đá chông chênh, dịch sử ĐảngCuộc đời cách mạng thật là sang!

Hang lạnh nhớ tay Người đốt củiBập bùng lửa cháy suốt đêm thâuAi hay ngọn lửa trong hang núiMà sáng muôn lòng, vạn kiếp sau!

Ngày hội lớn. Trung ương quanh BácLán tre vừa lợp, ấm tình thươngLịch sử hôm nay, đầu ngọn thácGọi toàn dân cứu nước, lên đường.

Việt Minh, hai tiếng dậy biên khuTruyền khắp dân gian, đuổi giặc thùCây đá mừng reo theo mỗi bướcSớm hôm xóm núi bóng Già Thu….

Lam Sơn dậy một vùng Núi đỏDu kích quân rộn rã thao trườngCao-Bắc-Lạng khơi dòng thác đổChảy về xuôi, mở lối đại dương.

Lại thương nỗi: đoạ đày thân BácMười bốn trăng tê tái gông cùmÔi chân yếu, mắt mờ, tóc bạcMà thơ bay… cánh hạc ung dung!

Xta-lin-grát. Đất trời vang độngÉn thu sang. Mừng Bác lại về!Hoan hô đội Tuyên truyền giải phóngBuổi ra quân, gươm nóng lời thề!

Già nàoTrẻ nàoĐàn ông nàoĐàn bà nàoKẻ có súng dùng súngKẻ có dao dùng dao.Thấy Tây, cứ chém phứaThấy Nhật, cứ chặt nhào!

Ào ào ào… ào ào àoĐường tiến công, sông núi xôn xaoBác đã về xuôi. Chào Đại hộiTiến quân ca sôi nổi Tân Trào!

Tổng khởi nghĩa! Lệnh truyền đêm trướcSáng quân ra giải phóng Thái NguyênHà Nội, Huế, Sài Gòn, cả nướcĐứng lên ta giành hết chính quyền!

Việt Nam, ta lại gọi tên mìnhHạnh phúc nào hơn được tái sinhMát dạ ông cha nghìn thuở trướcCho đời, hai tiếng mới quang vinh!

Hôm nay sáng mồng hai tháng chínThủ đô hoa, vàng nắng Ba ĐìnhMuôn triệu tim chờ… chim cũng nínBỗng vang lên tiếng hát ân tình

HỒ CHÍ MINH! HỒ CHÍ MINH!

Người đứng trên đài, lặng phút giâyTrông đàn con đó, vẫy hai tayCao cao vầng trán… Ngời đôi mắtĐộc lập bây giờ mới thấy đây!

Người đọc tuyên ngôn…. Rồi chợt hỏi:“Đồng bào nghe tôi nói rõ không?”Ôi câu hỏi, hơn một lời kêu gọiRất đơn sơ mà ấm bao lòng!

Cả muôn triệu một lời đáp: “Có!”Như Trường Sơn say gió biển ĐôngVâng, Bác nói, chúng con nghe rõMỗi tiếng Người mang nặng núi sông.

Trời bỗng xanh hơn, nắng chói loàTa nhìn lên Bác, Bác nhìn taBốn phương chắc cũng nhìn ta đóNước Việt Nam dân chủ cộng hoà!

Ta đứng đây, lẫm liệt đường hoàngNhư Thạch Sanh, khí phách hiên ngangLưng đàn, tay búa, tay giương nỏChém Mãng xà vương, giết đại bàng.

Chúng đến đó. Cả bầy hùm sóiPháp theo Anh, một giống thực dânMáu đã chảy. Miền Nam đã gọiNhững chuyến tàu hối hả ra quân…

Ghê thay lũ ô binh thổ phỉKéo vào ăn, miền Bắc xác xơNguy vận nước mong manh đầu chỉSức toàn dân quyết giữ cơ đồ!

Bác Hồ thức. Năm canh không ngủNghe phong ba gào thét đá ghềnhVững tay lái. Ôi người thuỷ thủĐã từng quen bốn biển lênh đênh!

Người trông gió bỏ buồm, chọn lúcNước cờ hay, xoay vạn kiêu binhLòng nhẫn nhục quyết không khuất phụcYêu hoà bình, đâu sợ chiến chinh!

Giặc đã đánh. Thì ta quyết đánh!Thà hy sinh tất cả, không nao.Lời Bác gọi, nửa đêm vang lệnh:“Hãy xông lên, chiến sĩ đồng bào!”

Cả nước đáp một lời: Quyết thắng!Phố phường giăng chiến luỹ, vươn caoXóm thôn dựng pháo đài, đứng thẳngTre thành chông, người hoá anh hào!

Trải chín năm trường, đi kháng chiếnGót chân trơn càng luyện tinh thần.Con suối nhỏ cũng mang hồn biểnMỗi đời riêng lớn giữa lòng dân.

Ta có Bác dẫn đường lên trướcBác cùng ta, mỗi bước gian laoVui sao buổi hành quân nắng lửaBỗng gặp Người, lưng ngựa đèo cao…

Thương sao, sáng lên đường ra trậnNgười đến thăm ta, vượt lũ nguồnNhớ sao giữa chiến trường lửa đạnNgười đứng trông ta đánh diệt đồn!

Chống gậy lên non xem trận địaVạn trùng núi đỡ vạn trùng mâyQuân ta khí mạnh nuốt Ngưu ĐẩuThề diệt xâm lăng lũ sói cầy

Ôi những chiều mưa đầm lá cọBác vào, tươi mỗi lán lều con…Bữa cơm muối, măng non bí đỏTháng ngày vui có Bác mà ngon!

Nơi Bác ở: sàn mây vách gióSáng nghe chim rừng gáy bên nhàĐêm trắng một ngọn đèn khêu nhỏTiếng suối trong như tiếng hát xa

Tiếng hát xa đưa… Muôn tiếng hátĐiện Biên! Trời đất dậy tin mừngBác Hồ khẽ vuốt chòm râu mátGió sớm đưa hương ngát cả rừng…

Điện Biên! Lừng lẫy Việt Nam taVang tiếng kèn vui gọi mọi nhàMời bạn gần xa ra tuyến lửaMở đường giải phóng Á-Phi-La!

Chưa vẹn tròn vui, đã sáng tươiĐường lên hạnh phúc đỏ chân trờiBốn nghìn năm cũ, bao mơ ướcĐã dược hôm nay, rạng mặt người!

Chung sức lại, ơi anh ơi chịRuộng đồng ta, nhà máy ta đâyChỉ hai tiếng thân yêu: đồng chíĐã thương rồi, ấm những bàn tay.

Đơn giản vậy, cơm ăn áo mặcCủa ta nay, nặng biết bao tình.Cả không khí, trời xanh miền BắcCũng trong như lòng Bác thương mình!

Muôn dặm ta đi, mới bước đầuNhớ lời Bác dạy, dễ quên đâu!Nước non còn nỗi đau chia cắtNam Bắc hai miền, ta có nhau

Giặc Mỹ ngông cuồng đã đến đâyHắn thường đem súng doạ Đông TâyLương tâm quen thói vàng mua bánCó chúng ta đây, diệt chúng mày!

Máu đọng chưa khô, máu lại đầyHỡi Miền Nam trăm đắng nghìn cayHăm lăm năm chẳng rời tay súngĐi trước về sau, đã dạn dày

Hỡi miền Bắc đó, nặng đôi vaiGánh cả non sông, vượt dặm dàiXẻ dọc Trường Sơn, đi cứu nướcMà lòng phơi phới dậy tương lai!

Ôi! đất anh hùng dễ mấy mươiChìm trong khói lửa, vẫn xanh tươiMưa bom, bão đạn, lòng than thảnNhạt muối, vơi cơm, miệng vẫn cười.

Thời đại lớn cho ta đôi cánhKhông có gì hơn Độc lập Tự do!Bốn mươi thế kỷ cùng ra trậnCó Đảng ta đây, có Bác Hồ.

Ta hiểu. Miền Nam thương nhớ BácNóng lòng mong đợi Bác vào thămTa hiểu. Đêm nằm nghe gió gácBác thường trăn trở, nhớ miền Nam!

Ai nói giùm ta hết tấm lòngBác Hồ thương nhớ mỗi dòng sôngMỗi hòn núi ở Miền Nam đóNhư thịt da ta rỏ máu hồng!

Bản đồ bên vách treo, không nóiIn mãi bàn tay Bác chỉ đườngTấm lịch ngày ngày nghe Bác hỏi:Hôm nay, đâu thắng ở tiền phương?

Ơi anh Giải phóng chân không mỏiMỗi bước hành quân, mỗi chiến côngCó thấy ấm lòng nghe Bác gọiSáng đường, đôi mắt Bác hằng trông!

Các anh, các chị ở trong raNhững đứa con yêu trở lại nhàCó phải mỗi lần ta gặp BácBác vui như trẻ lại cùng ta?

Ôi! nụ cười vui của Bác Hồ“Miền Nam đánh giỏi, Mỹ thua to!”Bác ơi! Con biết con chưa giỏiQuét sạch đường đi, để Bác vô!

Còn những ai chưa được một lầnTrong đời, gặp Bác? Hãy nhanh chânTiến lên phía trước! Trên cao ấyBác vẫn đưa tay đón lại gần….

Bác vẫn đi kia… giữa cánh đồngThăm từng ruộng lúa, hỏi từng bôngGhé từng hợp tác, qua thôn xómXem mấy trường tươi, mấy giếng trong….

Bác vẫn về kia… Những sớm trưaHỏi lò than, xưởng máy, giàn tơHỏi anh hỏi chị công nhân ấyVàng ngọc thi đua được mấy giờ?

Ơi anh bộ đội trên mâm pháoMắt lượn trời cao, dõi bóng mâyCó thấy, bốn mùa, quên nắng bãoBên ta, Bác vẫn thức đêm ngày?

Biết chăng, hỡi mẹ rất anh hùngCon mấy lần đi lập chiến côngHỡi chị hằng trông ngày thắng trậnBác khuyên thương nhớ vững bền lòng.

Và các em, có hiểu vì saoLòng Bác mênh mông vẫn dạt dàoYêu nụ mầm non, yêu tuổi trẻ?Biển thường yêu vậy sóng xôn xao…

Vì sao? Trái đất nặng ân tìnhNhắc mãi tên Người: Hồ Chí MinhNhư một niềm tin, như dũng khíNhư lòng nhân nghĩa, đức hy sinh.

Đâu chẳng vang lời Bác thiết tha?Đời vui tiếng Bác ấm muôn nhàBác đi… Đâu cũng nghe chân bướcNhư gió xuân về, đất nở hoa….

Nếu có hôm nào ta vắng BácChắc là Người bận chuyến đi xa…Ơi đàn em nhỏ quên ca hátHãy lớn ngoan như Bác có nhà!

Anh dắt em vào cõi Bác xưaĐường xoài hoa trắng nắng đu đưaCó hồ nước lặng sôi tăm cáCó bưởi cam thơm, mát bóng dừa.

Có rào râm bụt đỏ hoa quêNhư cổng nhà xưa Bác trở vềCó bốn mùa rau tươi tốt láNhư những ngày cháo bẹ măng tre….

Nhà gác đơn sơ, một góc vườnGỗ thường mộc mạc, chẳng mùi sơnGiường mây chiếu cói, đơn chăn gốiTủ nhỏ, vừa treo mấy áo sờn.

Máy chữ thôi reo, nhớ ngón đànThong dong chiếc gậy gác bên bànCòn đôi dép cũ, mòn quai gótBác vẫn thường đi giữa thế gian…

Bụt mọc dầm chân đứng đợi aiQuanh hồ thấp thoáng bóng hôm maiNgọn đèn kia thức bên ai đóMà dạ hương còn phảng phất bay!

Ô vẫn còn đây, của các emChồng thư mới mở, Bác đang xemChắc Người thương lắm lòng con trẻNên để bâng khuâng gió động rèm…

Con cá rô ơi, chớ có buồnChiều chiều Bác vẫn gọi rô luônDừa ơi, cứ nở hoa đơm tráiBác vẫn chăm tay tưới ướt bồn.

Ôi lòng Bác vậy, cứ thương taThương cuộc đời chung, thương cỏ hoaChỉ biết quên mình, cho hết thảyNhư dòng sông chảy, nặng phù sa.

Như đỉnh non cao tự giấu hìnhTrong rừng xanh lá, ghét hư vinhBác mong con cháu mau khôn lớnNối gót ông cha, bước kịp mình.

Ta vào thăm Bác, gặp Lê-ninTrán rộng yêu thương, dõi mắt nhìnNgười đến cùng ta, ngồi với BácNhư hình với bóng, một anh linh.

Bác ơi!Xin để Người yên giấc mộng sayCòn trời đất đó, nước non đây.Còn ba mươi triệu con Nam BắcQuyết thắng, bền gan, tay nắm tay.

Còn triệu anh em đồng chí đóBốn mươi năm Đảng, óc tim này.Nhớ lời Di chúc, theo chân BácLên những tầng cao, thẳng cánh bay!

Ngày mai, thống nhất lại non sôngMẹ được gần con, vợ gần chồngÔi đến ngày ta vui sướng nhấtThoả lòng Bác lại trở về trông!

Đời sẽ tươi hơn, xây dựng mớiĐàng hoàng to đẹp, sáng trời ĐôngTuổi xanh vững bước lên phơi phớiĐi tới, như lòng Bác ước mong.

Đem ngày gần lại, đổi năm xaNghĩa lớn tình chung, vẫn ruột ràBốn biển anh em hoà hợp lạiTrăm đường một hướng, nở muôn hoa

Bác ơi!Tết đến. Giao thừa đóVẫn đón nghe thơ Bác mọi lầnRíu rít đàn em vui pháo nổTưởng nghìn tay Bác vỗ sang xuân…

1-1970

Tiếng hát sông Hương

Trên dòng Hương GiangEm buông mái chèoTrời trong veoNước trong veoEm buông mái chèoTrên dòng Hương Giang.

Trăng lên trăng đứng trăng tànĐời em ôm chiếc thuyền nan xuôi dòngThuyền em rách nátMà em chưa chồngEm đi với chiếc thuyền khôngKhi mô vô bến rời dòng dâm ô!Trời ơi em biết khi môThân em hết nhục dày vò năm canh.Tình ôi gian dối là tìnhThuyền em rách nát còn lành được không?

– Răng không, cô gái trên sôngNgày mai cô sẽ từ trong tới ngoàiThơm như hương nhuỵ hoa làiTrong như nước suối ban mai giữa rừngNgày mai gió mới ngàn phươngSẽ đưa cô tới một vườn đầy xuânNgày mai trong nắng trắng ngầnCô thôi sống kiếp đày thân giang hồNgày mai bao lớp đời dơSẽ tan như đám mây mờ đêm nayCô ơi tháng rộng ngày dàiMỏ lòng ra đón ngày mai huy hoàngTrên dòng Hương Giang…

Tháng 8-1938

Tiếng ru

Con ong làm mật, yêu hoaCon cá bơi, yêu nước; con chim ca, yêu trời.Con người muốn sống, con ơiPhải yêu đồng chí, yêu người anh em.

Một ngôi sao chẳng sáng đêmMột thân lúa chín, chẳng nên mùa vàng.Một người – đâu phải nhân gian?Sống chăng, một đốm lửa tàn mà thôi!

Núi cao bởi có đất bồiNúi chê đất thấp núi ngồi ở đâu?Muôn dòng sông đổ biển sâuBiển chê sông nhỏ, biển đâu nước còn?

Tre già yêu lấy măng nonChắt chiu như mẹ yêu con tháng ngày.Mai sau con lớn hơn thàyCác con ôm cả hai tay đất tròn.

Vườn nhà

Viết cho Hương Giang của ông

Cây mơ mọc trước vườn nhàĐợi mùa xuân để ra hoa trắng ngầnNước mơ như ước mơ gầnMát lòng trưa nắng, khoẻ chân đường đời.Cây đào chín mọng quả tươiNgày chim rúc rích, đêm dơi lượn vòngDịu thơm quả trắng quả hồngChát tê chút vị cho lòng nhớ quê.Sân ngoải, cây bưởi xum xuêXuân sang hương ngát, thu về quả treoBưởi vàng cho nắng vàng theoNgọt thanh từng múi, trong veo duyên thầm.Hiên tây xanh mát bóng râmĐơn xơ cây ổi cứ ngầm ra hoaQuả tơ nấp dưới lá giàĐể sang thu bỗng oà ra ngọt ngào.Chuối tiêu đứng tựa bờ ràoNgả tàu lá nõn, xanh vào hồn ta.Vải thiều trĩu quả đỏ daĐung đưa chùm nhãn như là ru conGiàn leo dây nhót xanh nonĐẻ ra chi chít trứng son, ngon là!Mấy em mười bảy mười baMới trông thấy nhót, đã xoa xuýt thèm.Vườn còn mấy gốc hồng xiêmQuanh năm ủ mật, hết chiêm đến mùaĐáng yêu cây táo già nuaCũng dâng đôi chút ngọt chua cho người.Kể chi mua bán, lỗ lờiBạn vui, mời bạn lại chơi vườn nhà!

23-2-1987

Việt Nam máu và hoa

Khao khát trăm năm, mãi đợi chờHôm nay vui đến, ngỡ trong mơMột trời êm ả, xanh không tưởngMặt đất bình yên giấc trẻ thơ.

Đây cuộc hồi sinh, buổi hoá thânMùa đông thế kỷ chuyển sang xuânÔi Việt Nam! Từ trong biển máuNgười vươn lên, như một thiên thần!

Thế này chăng? Thuở xưa hoang dãChàng Sơn Tinh thắng giặc Thuỷ TinhCàng dâng nước, càng cao ngọn núiChân Trường Sơn đạp sóng Thái Bình.

Chúng muốn đốt ta thành tro bụiTa hoá vàng nhân phẩm, lương tâmChúng muốn ta bán mình ô nhụcTa làm sen thơm ngát giữa đầm.

Ta sẵn sàng xé trái tim taCho Tổ quốc, và cho Tất cảLá cờ này là máu là daCủa ta, của con người, vô giá.

Trắng khăn tang, em chẳng khóc đâuHỡi em gái mất cha mất mẹNước mắt rơi, làm nhoà mặt quân thùEm phải bắn, trúng đầu giặc Mỹ.

Tình thương lớn, mạnh hơn lửa thépTrận địa đây xây giữa lòng ngườiDầu mưa nắng, trái đất tròn vẫn đẹpĐời yêu ta, ta phải thắng cho Đời.

Cút sạch đi, bầy sói hôi tanh!Đã đến buổi cuối cùng phán quyết:Trả về ta đất rộng trời xanhCho bay, những hố bom làm huyệt.

Lịch sử muốn bay cúi đầu tội lỗiDưới gươm thiêng hùng khí Thủ đôCả bốn biển hoan hô Hà NộiPháo đài bay rụng đỏ mặt hồ.

Ngọc Hà em! Lộng lẫy hoa tươiXin thơm khắp miền Nam, miền BắcChắc Bác Hồ vui, xin kính dâng NgườiVà tặng cả anh em cùng ta đánh giặc.

Không nỗi đau nào của riêng aiCủa chung nhân loại chiến công này,Việt Nam ơi, máu và hoa ấyCó đủ mai sau, thắm những ngày?

Chưa dễ lành đâu, những vết thươngNửa mình còn nhức, hỡi quê hương!Song mùa vui đã mang xuân tớiĐã tắt hôm nay lửa chiến trường.

Rừng núi đã xanh màu giải phóngHãy trào lên, ơi sóng Cửu LongQuét phăng những rác bùn ứ đọngNhững thép gai ngăn mặt, cắt lòng.

Ta lại về ta, những đứa conMáu hoà trong máu, đỏ như sonSài Gòn ơi, Huế ơi! Xin đợiTái hợp, huy hoàng, cả Nước non!

28-1-1973

Xuân đang ở đâu…

Xuân đang ở đâu, đang về đâu?Mênh mang trời đất trắng sương mùChập chờn nắng ửng, từng cơn rétXen mỗi niềm vui, mấy nỗi đau!

Ta đang ở đâu, đang về đâu?Biển sâu, ngược gió, mấy con tàuNgười qua đường đó, là ai đóCó biết lòng nhau, rõ mặt nhau?

Ô, giữa đông mà xanh lúa xuânHoa mơ đã trắng nụ đầu sânĐợi gì xuân đến? Ta cùng bạnNắng tự lòng ta, cứ ấm dần…

1-1992

Xuân đấy

Rét ngọt. Mùa đông chưa tiễn chânMà Xuân cứ tới… Bởi vì XuânNên hồng cứ chín tươi roi róiMơ mấy cành hoa cứ trắng ngần

Xuân đấy… chưa nhiều chi trái hoaMừng Xuân đã đến hẹn cùng taDẫu còn sương giá, danh thêm mạCho lúa Xuân thêm sắc mượt mà.

Đã chắc cầm tay, mùa gặt mớiBởi Xuân lên nắng, ấm tình ngườiBởi đời ta với Xuân đi tớiPhơi phới. Xuân vui với cuộc đời.

1-1-1984

Những bài thơ của Tố Hữu lớp 9 gồm những bài nào?

Trong sách giáo khoa lớp 9 không có bài thơ của tác giả Tố Hữu. Tuy nhiên, thơ của ông xuất hiện trong chương trình sách giáo khoa tiểu học, lớp 11 và lớp 12.

Cụ thể:

• Tiếng chổi tre: Sách Tiếng việt lớp 1
• Tiếng ru: Sách tiếng Việt lớp 1
• Lượm: Sách Ngữ văn lớp 6.
• Khi con tu hú: Sách Ngữ văn lớp 8
• Từ ấy: Sách Ngữ văn lớp 11
• Việt Bắc: Sách Ngữ văn lớp 12

Kết luận

Các bài thơ của Tố Hữu luôn thể hiện lẽ sống lớn, tình yêu cách mạng, con người, quê hương đất nước. Tính sử thi cũng được truyền đạt rõ ràng qua từng tác phẩm.

Bạn có thể truy cập thepoetmagazines để đọc thêm nhiều dòng thơ cảm hứng của ông cũng như các tác giả khác để hiểu hơn về giai đoạn lịch sử hào hùng theo cách sinh động, lãng mạn nhất.