Có lẽ bạn đã quen thuộc với lỗ thủng tầng ozone lơ lửng trên Nam Cực. Trong những tháng đầu năm 2020, có hai tin tức lớn liên quan đến tầng ozone – lá chắn tia cực tím của Trái Đất – mà bạn nên biết.
Tin xấu: vào khoảng tháng 3 đến tháng 4, một vùng bầu trời Bắc Cực có nồng độ ozone giảm đáng kể.
Tin tốt: lỗ hổng này vừa mới được đóng vào tuần trước.
Tầng ôzôn là lá chắn tự nhiên của Trái Đất chống lại bức xạ mặt trời.
Cũng cần lưu ý rằng lỗ thủng tầng ozon không phải là mối đe dọa lớn và việc nó đột ngột khép lại, mặc dù bất thường, nhưng không làm các nhà khoa học ngạc nhiên. Theo Giáo sư Paul Newman, giám đốc Phân ban Khoa học Trái đất tại Trung tâm bay vũ trụ Goddard của NASA, đây là sự kiện có thể xảy ra khoảng một lần mỗi thập kỷ.
Hai lỗ thủng tầng ozone cuối cùng được đóng lại là vào năm 1997 và 2011, cả hai đều xảy ra ở Bắc Cực. Tuy nhiên, các phép đo cho thấy mức ozone thấp hơn nhiều vào đầu năm nay so với các lỗ thủng trước đó. Quan trọng hơn, các phép đo ozone gần đây không thấp như lỗ thủng ở Nam Cực. Lỗ thủng tầng ozone ở Nam Cực hiện đang dần phục hồi.
Mặc dù có cùng tên, hai lỗ thủng tầng ozone ở hai cực có bản chất khác nhau và không thể so sánh được. Giáo sư Newman nhận xét rằng nếu lỗ thủng đột ngột này đóng lại ở Nam Cực, tất cả chúng ta sẽ reo hò vui mừng.
Tại sao lại có lỗ thủng tầng ozone ở Bắc Cực?
Một trong những lý do chính là xoáy cực, một luồng không khí xoáy hình thành trên Cực vào mùa đông. Lốc xoáy năm nay đặc biệt mạnh và kéo dài, Antje Innes, một nhà khoa học tại Dịch vụ giám sát khí quyển Copernicus của EU cho biết.
Không khí lạnh bị khóa ở Bắc Cực, không còn chảy xuống các vùng cận cực của Bắc bán cầu nữa. Không khí lạnh (xuống tới -78 độ C) khiến các đám mây hình thành trong tầng bình lưu, nơi có lá chắn ôzôn. Những đám mây lạnh này tạo ra một môi trường lý tưởng cho CFC—các hóa chất làm suy giảm ôzôn do con người tạo ra đã bị cấm trong nhiều thập kỷ—tương tác với ánh sáng mặt trời, tạo ra clo ăn ôzôn.
Hơn nữa, xoáy cực ngăn không cho không khí giàu ôzôn từ nơi khác đến Bắc Cực, làm giảm thêm nồng độ ôzôn ở khu vực lạnh giá này.
Phần màu đỏ tượng trưng cho luồng không khí tụ lại tại vị trí của xoáy cực và sẽ ở lại đó trừ khi có luồng không khí mới thổi vào từ bên ngoài.
Nhưng tuần trước, xoáy cực đã tan biến, cho phép không khí giàu ozone chảy qua Bắc Cực, gần như ngay lập tức giải quyết tình trạng suy giảm ozone ở đó. Lỗ thủng ở tầng ozone của Bắc Cực về cơ bản đã khép lại. Và may mắn thay, các chính phủ trên khắp thế giới đã cấm CFC từ lâu, vì vậy lỗ thủng tầng ozone này không gây ra hậu quả lớn.
Nhưng khoa học vẫn còn một câu hỏi chưa có lời giải: tại sao xoáy cực năm nay lại mạnh đến vậy? Để tìm ra sự thật, các nhà nghiên cứu phải tiếp tục theo dõi các biến động trong tương lai và phân tích các sự kiện gần đây để tìm ra câu trả lời.