Sự cố Y2K là gì và tại sao nó từng gieo rắc nỗi kinh hoàng cho thế giới công nghệ

Tuy nhiên, vì sự cố này xảy ra vào năm cuối cùng của thế kỷ trước, nhiều bạn sẽ không hiểu tại sao sự kiện này lại làm rung chuyển toàn thế giới và có tác động lớn như vậy. Trong bài viết này, tôi sẽ giải thích Y2K là gì và tại sao nó lại ảnh hưởng đến toàn thế giới.

Thế giới tự giam mình như thế nào

Vào những năm 1950 và 1960, hầu hết các hệ thống máy tính đều có dung lượng lưu trữ dữ liệu rất hạn chế, chỉ bằng một phần nhỏ RAM trong máy tính ngày nay. Ví dụ, một hình thức lưu trữ dữ liệu phổ biến trong quá khứ là thẻ đục lỗ, thường chỉ có 80 cột để lưu trữ dữ liệu. Với những hạn chế về công nghệ và dung lượng của các thiết bị lưu trữ, mọi người phải nghĩ ra nhiều cách khác nhau để tiết kiệm không gian.

thẻ đục lỗ

Và cách tiết kiệm dễ dàng và phổ biến nhất là rút ngắn năm, chỉ hiển thị hai chữ số cuối. Ví dụ, 1966 chỉ hiển thị 66. Bạn có thể nghĩ rằng việc rút gọn 2 chữ số như vậy không tiết kiệm được nhiều, nhưng trên thực tế, chúng ta có thể dễ dàng giảm một nửa dung lượng cần lưu trữ dữ liệu.

Mặc dù công nghệ không ngừng phát triển, chip xử lý nhanh hơn, RAM có dung lượng lớn hơn và các thiết bị lưu trữ dữ liệu cũng đã “tiến hóa” rất nhiều. Mặc dù chúng ta không còn sử dụng bìa các tông và chuyển sang các thiết bị lưu trữ bằng băng và đĩa từ, nhưng các lập trình viên vẫn tiếp tục tạo ra các phần mềm “tiết kiệm không gian” các bạn ạ.

Bên cạnh đó, thế giới công nghệ ngoài kia không chỉ có máy tính để bàn hay máy tính xách tay mà còn nhiều loại máy tính khác không có nhiều dung lượng ổ cứng và RAM. Ví dụ, các hệ thống nhúng, PLC (Bộ điều khiển logic khả trình), máy móc, robot, dây chuyền sản xuất tự động và hệ thống điều khiển trong các nhà máy công nghiệp đều được lập trình và điều khiển bằng phần mềm nhỏ gọn nhất có thể.

Mọi việc vẫn tiếp diễn như vậy cho đến sau này, lượng dữ liệu và phần mềm sử dụng định dạng năm 2 chữ số ngày càng tăng, nếu bạn muốn chuyển lại về định dạng 4 chữ số, sẽ là một quá trình rất khó khăn.

“Ngày phán xét” của thế giới công nghệ

Nếu bạn chỉ hiển thị năm ở hai chữ số cuối, bạn sẽ không thể phân biệt được năm đó thuộc thế kỷ nào. Còn phần mềm vào thời điểm đó, chúng được lập trình để hiểu rằng bất kể năm nào, thế kỷ sẽ luôn là thế kỷ 20. Ví dụ, nếu bạn muốn Google tìm thông tin được đăng vào năm 2000, máy tính sẽ hiểu rằng bạn đang tìm kiếm vào năm 1900. Và mọi thứ bắt đầu từ đó.

Vào nửa đêm ngày 31 tháng 12 năm 1999, tất cả các hệ thống và thiết bị máy tính, dù thông minh hay không, miễn là chúng được cài đặt phần mềm và chip xử lý sử dụng định dạng năm 2 chữ số, sẽ có lỗi. Một số loại phần mềm sẽ chấp nhận số năm sai và đưa ra kết quả sai, trong khi một số khác sẽ không chấp nhận lỗi và bị sập. Và như tôi vừa đề cập ở trên, không chỉ các hệ thống máy tính thông thường sẽ có lỗi, mà tất cả các loại thiết bị điện tử, thiết bị tự động hoặc thiết bị sử dụng định dạng năm 2 chữ số đều sẽ bị ảnh hưởng. Trong số đó, chúng ta có thể kể đến các chip trong các hệ thống quan trọng như máy bay, nhà máy, nhà máy điện, hệ thống điều khiển tên lửa quân sự và vệ tinh liên lạc.

Ngoài vấn đề tất cả máy tính trên thế giới “du hành thời gian” trở về năm 1900, năm 2000 cũng gây ra một vấn đề khác trong việc tính toán năm nhuận. Trước đây, các lập trình viên sử dụng quy tắc rằng chỉ những năm chia hết cho 4 và không chia hết cho 100 mới là năm nhuận. Tuy nhiên, họ đã quên và không sử dụng một quy tắc ít được biết đến khác là những năm chia hết cho 400 vẫn là năm nhuận. Kết quả là, nhiều máy tính không coi năm 2000 là năm nhuận, và kết quả là ngày 29 tháng 2 năm 2000 đã bị mất.

Vì sức ảnh hưởng to lớn và mạnh mẽ của nó, đã có rất nhiều tin đồn sai lệch về sự kiện Y2K lan truyền. Một số người nghĩ rằng đó là ngày tận thế cũng như xã hội loài người, một số người tích trữ nhu yếu phẩm để chuẩn bị cho ngày tận thế. Nhìn chung, tình hình hỗn loạn giống như trong phim vậy các bạn ạ.

Làm thế nào để giải quyết “thảm họa Y2K”

Từ rất lâu trước năm 1999, các chính phủ và công ty công nghệ trên toàn thế giới đã nhận thức được vấn đề và đang nỗ lực khắc phục lỗi Y2K trước khi nó xảy ra. Ban đầu, người ta nghĩ rằng cách khắc phục lỗi lớn này có thể đơn giản như kéo dài năm thêm hai chữ số và thêm 1900 vào dữ liệu năm trước. Tuy nhiên, trên thực tế, giải pháp này không khả thi vì chi phí, rủi ro mất dữ liệu và nhu cầu thay đổi định dạng dữ liệu trên quy mô lớn.

Bên cạnh giải pháp thêm 2 chữ số vào phần năm của tất cả dữ liệu trên thế giới, người ta còn nghĩ ra nhiều cách khác nhau để giải quyết lỗi Y2K này. Ví dụ, lấy số tháng làm chuẩn vì số tháng chỉ tối đa là 12, trong khi số 2 chữ số có thể lên tới 99. Như vậy, người ta sẽ nghĩ ra quy tắc:

Nếu phần tháng của dữ liệu nằm giữa 1 và 12, hãy thêm 1900 trước 2 chữ số của năm. Nếu phần tháng của dữ liệu nằm giữa 41 và 52, hãy thêm 2000 trước 2 chữ số của năm, sau đó trừ 40 để hiển thị tháng đúng. Nếu phần tháng của dữ liệu nằm giữa 21 và 32, hãy thêm 1800 trước 2 chữ số của năm, sau đó trừ 20 để hiển thị tháng đúng.

Nếu sửa theo cách này, chúng ta sẽ phải mã hóa lại rất nhiều chương trình để chúng có thể nhận và giải mã phần tháng phi logic.

Một số hệ thống khác vẫn hiển thị ngày, tháng và năm chỉ bằng 6 chữ số, nhưng không còn sử dụng định dạng DD/MM/YY mà thay vào đó sử dụng DDD/C/YY như sau:

DDD: hiển thị ngày trong năm (từ ngày 1 đến ngày 365, nếu là năm nhuận thì là ngày 366). C: hiển thị thế kỷ. YY: 2 chữ số cuối của năm.

Nhìn chung, có nhiều giải pháp đã được đề xuất, nhưng chúng chỉ là những giải pháp tạm thời. Nếu sử dụng những phương pháp này, sẽ tốn rất nhiều công sức để sửa chữa rất nhiều dữ liệu và chương trình đã tồn tại từ những ngày đầu phát triển máy tính cho đến thời điểm đó.

Tác động của sự cố Y2K đến thế giới

Mặc dù đã có nhiều nỗ lực để cứu thế giới khỏi sự kiện Y2K, nhưng vẫn có nhiều điều xảy ra. May mắn thay, không có máy bay nào bị rơi hay tên lửa nào được phóng đi, các bạn ạ. Chỉ có một vài sự cố “nhỏ” như hai nhà máy điện hạt nhân ở Nhật Bản gặp phải những lỗi nhỏ, không đáng kể đã được khắc phục nhanh chóng; một em bé sơ sinh ở Đan Mạch được đăng ký là 100 tuổi; vé xe buýt ở Úc được in sai năm nên máy quét vé không chấp nhận; cổng thông tin quốc gia của Ai Cập bị sập; một vệ tinh do thám của Hoa Kỳ bị tê liệt trong 3 ngày vì lỗi trong bản vá Y2K, v.v.

Đối với các doanh nghiệp, Y2K đã có tác động lớn. Sự thay đổi trong định dạng dữ liệu đã gây ra vấn đề trong việc sửa mã của một loạt phần mềm. Các công ty phần mềm sẽ phải phát hành bản cập nhật mới cho tất cả khách hàng và nếu phần mềm của họ có lỗi gây ra thiệt hại, họ sẽ bồi thường như thế nào? Về phía các công ty sử dụng phần mềm, họ phải đối mặt với hàng đống giấy tờ và lo lắng về việc liệu các bản vá có thực sự sửa được lỗi hay chỉ thêm nhiều lỗi hơn.

Tóm lại, đã có rất nhiều rắc rối vì lỗi Y2K. Tổng thiệt hại toàn cầu được ước tính từ 300 đến 600 triệu đô la bởi Gartner và 825 triệu đô la bởi Capgemini. Riêng Hoa Kỳ đã chi hơn 100 triệu đô la để giải quyết hậu quả, các bạn ạ.

Sự kết thúc của “ngày tận thế” Y2K

Vấn đề Y2K đã bị nhiều người phóng đại quá mức. Trên thực tế, nhiều chuyên gia công nghệ đã cảnh báo thế giới về ngày này nhiều năm trước. Nhiều hệ thống máy tính đã sử dụng phương pháp tạo mốc thời gian trong nhiều tháng và tiếp tục “mua thời gian” trong nhiều thập kỷ để các lập trình viên và công ty công nghệ tìm cách khắc phục hoàn toàn. Một số hệ thống này vẫn tiếp tục hoạt động cho đến ngày nay và không gặp bất kỳ lỗi lớn nào. Tóm lại, vấn đề Y2K từ một quả bom hạt nhân siêu lớn đã được chia thành nhiều quả bom hẹn giờ nhỏ hơn nhiều và không còn ảnh hưởng đến cuộc sống công nghệ hàng ngày nữa.

Nguồn How To Geek dịch Gearvn