Hóa ra nói "game Việt hóa" là sai, phải là "Việt ngữ hóa" mới đúng?

Đối với cộng đồng game thủ Việt, đặc biệt là những người thường xuyên theo dõi tin tức của cộng đồng game Việt thì cái tên asm65816 là một người đã rất quen thuộc với dự án Việt hóa Final Fantasy của mình. Mới đây, trong một bài viết có tựa đề “[Nghĩ linh tinh] Việt hóa game”, anh chia sẻ về việc dịch game tiếng Nhật hay tiếng Anh sang tiếng mẹ đẻ của chúng ta có nên gọi là Việt hóa game hay không.

Mời độc giả thưởng thức:

I. Giới thiệu

Là người thường xuyên quan tâm đến sự thay đổi trong ngôn ngữ, tôi nhận thấy những năm gần đây, khi Internet phát triển hơn trước, cụm từ “tiếng Việt” thường xuyên xuất hiện. Cụm từ này thường xuất hiện chủ yếu trong giới trẻ, thường xuyên trên Internet và sau này một số báo chí chính thống cũng bắt đầu sử dụng nó. Cụm từ này có nghĩa là gì? Làm thế nào để sử dụng? Phần sau sẽ thảo luận.

II. Phân tích

Tra một số từ điển tiếng Việt trên mạng không thấy chữ “tiếng Việt”. Tuy nhiên, chỉ cần ai đó có chút kiến thức về tiếng Việt thì vẫn có thể hiểu được ý nghĩa của cụm từ này dù mơ hồ hay rõ ràng. Về mặt hình thức, “Việt Nam” là một từ Hán Việt (越化), trong đó “Việt” (越) ám chỉ tên nước, tên dân tộc Việt Nam, còn “hua” (化) nghĩa là thay đổi, thay đổi, thay đổi, thay đổi. Như vậy, “Việt Nam” có nghĩa là làm (cái gì) thay đổi, trở nên giống Việt Nam, giống Việt Nam, có đặc điểm giống Việt Nam.

Tuy nhiên, cụm từ này thường xuyên xuất hiện trong cộng đồng mạng giới trẻ với ý nghĩa: Dịch từ tiếng nước ngoài sang tiếng Việt. Chẳng hạn, một nhóm bạn trẻ đã dịch phần mềm văn phòng Microsoft Word sang tiếng Việt và gọi là “tiếng Việt”. Tương tự, nhiều phần mềm nước ngoài khác cũng đã được dịch sang tiếng Việt, hay gần đây nhiều game PC, console đã được dịch sang tiếng Việt và còn được gọi là “Việt hóa”. Nói đúng ra, cách gọi này không đúng so với nghĩa của từ “người Việt”. Vì bản dịch của các phần mềm này không thay đổi gì so với bản gốc, ngoại trừ ngôn ngữ được chuyển sang tiếng Việt.

Không ai gọi việc dịch một cuốn sách hay một bộ phim từ tiếng nước ngoài sang tiếng Việt là “Việt hóa”. Nếu ngoài việc dịch ngôn ngữ, bản dịch còn có những thay đổi bổ sung về nội dung hoặc hình thức, chẳng hạn như chuyển bối cảnh Viễn Tây trong tiểu thuyết sang bối cảnh vùng cao Việt Nam, hay nhân vật cao bồi. Cưỡi ngựa và bắn súng được đổi thành thanh niên đội nón lá, cưỡi trâu, ngân nga một điệu nhạc Trình nào đó thì gọi là Việt hoá.

Từ những cái tên như Schtroumpf, Gargamel trở thành “Smurf”, “Ga men” hay Vova Valoscop trở thành “Vo in va va ty trop” có thể coi là phiên âm nhưng cũng có thể coi là “tiếng Việt”. Từ Johan & Pirlouit đổi thành Lữ Hán & Phi Lực là “người Việt”, trong khi Montesquieu thành “Mạnh Đức Tú Cửu” hay Don Quijote thành “Dương Cát Khả Đức” là phiên âm, hay nói cách khác là phiên bản “dịch”. Tương tự, có “người Việt” thì cũng có “Âu hóa”, “Tây hóa”, “Mỹ hóa”,…

Cho đến nay đã có rất nhiều trường hợp “Tây hóa” ngành game nhưng ví dụ rõ ràng nhất chính là dòng game “Hiryū no ken” (Nắm đấm rồng nữ). Hiryū no ken lần đầu tiên xuất hiện trên hệ máy Famicom (NES) vào những năm 1980 và nó đã gây ra cơn sốt trong cộng đồng game thủ lúc bấy giờ vì độ khó kinh điển và lối chơi mới lạ. Công ty sản xuất Culture Brain đã có tư duy rất tiến bộ so với thời điểm đó, khi bản địa hóa các phiên bản game này để xuất khẩu sang thị trường châu Âu và châu Mỹ. Các phiên bản Famicom được đổi tên thành Flying Warriors, trong khi phiên bản Super Famicom (SNES) được đổi tên thành Ultimae Fighters.

Tên trò chơi là “Americanized”

Thiết kế áo giáp của nhân vật sau khi biến hình dựa trên các bức tượng cổ trong Phật giáo Nhật Bản: Tứ Thiên Vương và Thập Nhị Thần Tướng của Dược Sư. Ngoài ra, Phi Long Quyền còn có nhiều yếu tố khác mang đậm chất Á Đông, hay cụ thể là mang đậm văn hóa Phật giáo. Đó là tên các vị vua nhà Minh (Myō-ō) xuất hiện trong game, pháp lực, thần chú, mandala…

Không chỉ những cái tên châu Á như Ryūhi (Long Fei), Shōryū (Shao Dragon)… được đổi thành Rick hay Jimmy mà ngoại hình của nhân vật cũng được thay đổi tương ứng.

Chính vì những yếu tố châu Á này mà nhà phát triển gặp khó khăn trong việc “bản địa hóa” khi phát hành game tại thị trường châu Âu và châu Mỹ. Tất cả các yếu tố châu Á đều bị loại bỏ, thay thế bằng các yếu tố chung của phương Tây. Tên gọi của các chiêu thức không còn mang đậm chất “đấu kiếm” hay bí truyền Phật giáo mà được đổi thành danh từ để người phương Tây dễ hiểu. Một ví dụ thể hiện rõ nét yếu tố “Mỹ hóa” của Hiryū no ken chính là phiên bản Golden Fighter trên SFC. Phiên bản tiếng Nhật được Culture Brain phát hành vào năm 1992 và phiên bản tiếng Anh một năm sau đó. Tuy nhiên, phiên bản tiếng Anh không chỉ đơn thuần là bản dịch mà còn là phiên bản “Mỹ hóa” vì các yếu tố đồ họa thuần túy châu Á được thay đổi.

Tính địa phương được thể hiện rõ nét trong phiên bản “Mỹ hóa”.

Áo giáp của các nhân vật ban đầu được thiết kế dựa trên thiết kế của các vị thần Phật giáo, nhưng khi sang phương Tây, họ được biến tấu thành áo choàng, trang phục bó sát thường thấy trên các nhân vật siêu anh hùng châu Âu và Mỹ như Batman, Superman,… ..