Chẳng phải điềm báo xui xẻo, ác mộng thậm chí còn mang lại lợi ích bất ngờ cho con người

Ác mộng có thể đáng sợ và đau khổ. Nhưng nghiên cứu mới cho thấy chúng có thể có lợi. Những giấc mơ đáng sợ đóng vai trò như liệu pháp qua đêm, giúp não bộ của chúng ta kết nối lại để đối phó với nỗi sợ hãi xuất hiện trong cuộc sống thực.

Bằng cách lập bản đồ hoạt động của não người trong lúc ngủ, các nhà khoa học đã củng cố ý tưởng rằng giấc mơ là sự diễn tập cho những tình huống tồi tệ nhất mà chúng ta có thể phải đối mặt trong thực tế.

Bạn càng gặp nhiều ác mộng và những cơn ác mộng càng đáng sợ thì bạn càng trở nên bình tĩnh hơn khi đối mặt với những tình huống khó khăn trong cuộc sống.

Hóa ra ác mộng cũng có mặt tốt

Lampros Perogamvros, nhà khoa học thần kinh đến từ Đại học Geneva, cho biết: “Lần đầu tiên, chúng tôi đã xác định được mối tương quan thần kinh của nỗi sợ hãi khi chúng ta mơ và quan sát thấy các vùng tương ứng được kích hoạt khi một người trải qua nỗi sợ hãi khi ngủ và khi thức”.

Giấc ngủ của con người vẫn là một điều bí ẩn, nhưng bất kỳ ai từng gặp ác mộng đều có thể suy ra từ kinh nghiệm cá nhân rằng tâm trạng và giấc ngủ có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Các nhà khoa học khó có thể nói chính xác điều đó xảy ra như thế nào, mặc dù từ lâu đã có những lý thuyết cho rằng giấc ngủ có thể giúp điều chỉnh cảm xúc của chúng ta.

Giống như khi bạn thức dậy, tất cả chúng ta đều có thể trải nghiệm cảm xúc trong giấc mơ. Và những cảm xúc còn sót lại từ những giấc mơ đó thực sự có thể ảnh hưởng đến cuộc sống khi thức của chúng ta, ngay từ lúc chúng ta thức dậy và có thể kéo dài trong nhiều ngày hoặc nhiều tuần.

Các nhà khoa học hiện nay cho rằng giấc ngủ chuyển động mắt nhanh (REM) bằng cách nào đó có thể ổn định những cảm xúc và ký ức tiêu cực cho chúng ta. Nhưng liệu những cảm xúc đó có thể thấm vào giấc mơ của chúng ta hay không lại là một vấn đề khác.

Có bằng chứng sơ bộ cho thấy các trung tâm cảm xúc trong não của chúng ta, như hạch hạnh nhân, vẫn hoạt động trong khi ngủ. Và khi những vùng này bị suy yếu ở một số người, các nhà khoa học đã lưu ý rằng giấc mơ của họ chứa rất ít cảm xúc.

Tuy nhiên, đây chỉ là những mối tương quan và cho đến nay tất cả những gì chúng ta có chỉ là giả thuyết về mối quan hệ giữa giấc mơ, vùng não và những cảm xúc mà chúng ảnh hưởng.

Một trong những lý thuyết này được gọi là ‘giả thuyết mô phỏng mối đe dọa’. Theo lý thuyết này, não của chúng ta có cơ chế đối phó với nỗi sợ hãi trong cuộc sống thực, ‘diễn tập’ các sự kiện đe dọa đối tượng trong giấc mơ của họ.

Trong khi đó, một giả thuyết khác cho rằng giấc ngủ có thể giải quyết xung đột cảm xúc, làm giảm tâm trạng tiêu cực của chúng ta vào ngày hôm sau.

Cả hai lý thuyết đều đồng ý rằng, về nguyên tắc, trải nghiệm nỗi sợ hãi trong mơ sẽ dẫn đến phản ứng tốt hơn khi chúng ta thức dậy. Họ chỉ không đồng ý khi giải thích: Điều này xảy ra như thế nào?

Giấc mơ là sự diễn tập cho những tình huống nguy hiểm trong cuộc sống thực.

Hiện nay, một nhóm các nhà khoa học đã tiến hành các thí nghiệm thực tế để kiểm tra xem giả thuyết nào là đúng.

Perogamvros cho biết: “Giấc mơ có thể được coi là sự huấn luyện thực sự cho những phản ứng trong tương lai của chúng ta và có khả năng giúp chúng ta đối mặt với những nguy hiểm trong cuộc sống thực”.

Sử dụng điện não đồ độ phân giải cao (EEG), các nhà nghiên cứu đã theo dõi hoạt động não của tổng cộng 18 tình nguyện viên trong khi họ ngủ. Mỗi lần một tình nguyện viên thức dậy, họ được hỏi về giấc mơ của mình và liệu họ có cảm thấy sợ hãi không.

Khi phân tích kết quả, các nhà nghiên cứu phát hiện ra rằng có hai vùng não liên quan đến nỗi sợ hãi: vùng đảo và vỏ não vành đai.

Giống như vùng amdygdala, liên quan đến nỗi sợ hãi, insula cũng được kích hoạt bởi sự đau khổ và liên quan đến cảm xúc khi thức. Ngược lại, vỏ não vành đai là phần não chuẩn bị cho cơ thể chúng ta phản ứng và đối phó với các sự kiện đe dọa.

Để tìm hiểu thêm về các vùng này và vai trò của chúng, các nhà khoa học thần kinh đã đưa cho 89 người tham gia một cuốn nhật ký giấc mơ, trong đó họ ghi lại giấc mơ và cảm xúc của mình vào mỗi sáng khi thức dậy trong một tuần.

Vào cuối tuần, những người tình nguyện đã trải qua chụp cộng hưởng từ (MRI) để ghi lại hoạt động não của họ theo thời gian thực. Trong khi máy quét đang bật, họ được xem những hình ảnh đáng sợ hoặc gây cảm xúc. Mục tiêu là để xem liệu cơn ác mộng của họ có thay đổi phản ứng ngoài đời thực của họ đối với những hình ảnh này hay không.

Nhà khoa học thần kinh Virginie Sterpenich từ Đại học Geneva cho biết: “Chúng tôi phát hiện ra rằng một người càng cảm thấy sợ hãi trong giấc mơ thì các vùng vỏ não đảo, vành đai và hạnh nhân càng ít hoạt động khi họ nhìn vào những hình ảnh tiêu cực”.

“Ngoài ra, hoạt động ở vỏ não trước trán giữa, được biết là ức chế hạch hạnh nhân trong những tình huống đáng sợ, tăng lên theo số lượng giấc mơ đáng sợ mà người tình nguyện trải qua.”

Bằng cách lập bản đồ hoạt động của não người trong lúc ngủ, các nhà khoa học đã củng cố ý tưởng của mình.

Những kết quả thực nghiệm này ủng hộ giả thuyết rằng giấc mơ là tình huống diễn tập hiệu quả, giúp não bộ điều chỉnh lại hoạt động để ứng phó tốt hơn với những tình huống nguy hiểm trong cuộc sống thực.

Tuy nhiên, các tác giả nghiên cứu cảnh báo rằng ác mộng có thể cực đoan, gây ra sự đau khổ thực sự và làm gián đoạn giấc ngủ của người gặp ác mộng. Ác mộng vượt ra ngoài phạm vi của một giấc mơ xấu, có mức độ đáng sợ vừa phải và có thể có tác động rất tiêu cực đến cảm giác của chúng ta khi thức dậy.

Perogamvros kết luận: “Chúng tôi tin rằng nếu vượt quá ngưỡng sợ hãi nhất định, giấc mơ sẽ mất đi vai trò có lợi là điều chỉnh cảm xúc”.

Ngoài việc nghiên cứu những cảm xúc tiêu cực mà cơn ác mộng mang lại trong giấc mơ, các nhà khoa học còn nghiên cứu cách những giấc mơ ngọt ngào, với cảm xúc tích cực, sẽ ảnh hưởng đến chúng ta trong cuộc sống thực.

Tham khảo Sciencealert