Bí ẩn bên trong cơ thể người: Tuổi thọ của nội tạng và tuổi thọ chúng ta hóa ra không nhất thiết là một!

Năm 2008, tại Viện cấy ghép gan của Đại học Inonu ở Malatya, Thổ Nhĩ Kỳ, một cô gái 19 tuổi nằm bất lực trên giường bệnh. Cô ấy mắc một căn bệnh nguy hiểm gọi là bệnh não gan. Bệnh này xảy ra khi gan bị tổn thương đến mức không còn khả năng lọc chất độc ra khỏi máu.

Kết quả là, các chất độc tích tụ và gây ra tổn thương não nghiêm trọng. Với tình trạng nghiêm trọng như vậy, cô gái đã được các bác sĩ đưa vào danh sách chờ ghép gan ưu tiên. Nhưng đáp lại, đó chỉ là sự chờ đợi tuyệt vọng.

Không có lá gan nào phù hợp với cô gái 19 tuổi này.

Cho đến một ngày, các bác sĩ nhận ra rằng tỷ lệ sống sót của cô gái đã giảm xuống mức thấp nhất. Gan của cô đã chết hoàn toàn và họ cần phải cứu sống cô ngay lập tức. Trung tâm điều phối ghép tạng miễn cưỡng thông báo với các bác sĩ rằng họ có một lá gan thừa, một lá gan mà tất cả các bệnh viện khác trong hệ thống đã từ chối.

Quả thực đó là một lá gan rất tệ. Nó chứa một nang ký sinh trùng và thuộc về một người phụ nữ 93 tuổi mới qua đời. Theo tiêu chuẩn cấy ghép, nó không phù hợp, đặc biệt là đối với một cô gái 19 tuổi.

Nhưng đó thực sự là cơ hội sống cuối cùng của cô gái, các bác sĩ đã quyết tâm thực hiện ca ghép và thật đáng kinh ngạc là họ đã thành công. Cô gái trẻ không chỉ sống sót mà còn hồi phục một cách đáng kinh ngạc. Sáu năm sau ca phẫu thuật, cô gái đã sinh ra một bé trai khỏe mạnh.

Vào năm 2015, vào đúng sinh nhật đầu tiên của con, cô bé đã tổ chức một sinh nhật đặc biệt khác. Đó cũng là ngày gan của cô tròn 100 tuổi.

Mỗi cơ quan nội tạng của chúng ta lão hóa theo những cách khác nhau.

Câu chuyện là một bằng chứng không thể chối cãi rằng trong cơ thể chúng ta có những cơ quan có thể sống lâu hơn cả chủ nhân của chúng. Lá gan của một phụ nữ 93 tuổi có thể sống sót nếu bà vẫn còn sống.

Ngược lại, có những cơ quan sẽ chết trước cơ thể, chúng lão hóa nhanh hơn, thoái hóa và yếu hơn như lá gan của một cô gái 19 tuổi.

Trong nhiều trường hợp, tuổi của cơ quan có thể là thước đo quan trọng hơn tuổi thực tế của bạn. Nó tương tự như một con số mà các nhà khoa học gọi là “tuổi sinh học”.

Tuổi sinh học được định nghĩa là tuổi ước tính theo các chỉ số sinh học của cơ thể con người thay vì số năm bạn đã sống. Hai con số này không phải lúc nào cũng giống nhau. Điều tương tự cũng đúng đối với tuổi của mỗi cơ quan dựa trên các chỉ số sinh học của cơ quan đó.

Một thanh niên khỏe mạnh ở độ tuổi 20 hoặc 30 có thể trông hoàn toàn trẻ trung. Nhưng thói quen ăn uống kém có thể biến tuyến tụy của anh ta thành tuyến tụy của một người 50 tuổi. Một nghiên cứu thực sự phát hiện ra một người đàn ông 38 tuổi có quả thận thuộc về một người trên 60 tuổi.

Ngược lại, cũng có những người già trên 80 tuổi nhưng sở hữu trái tim dường như chỉ mới đập được 4 thập kỷ. Họ có một trái tim khỏe mạnh, khi họ biết cách rèn luyện và chăm sóc nó cẩn thận.

Nhà di truyền học Michael Snyder của Đại học Stanford ví cơ thể con người như một chiếc ô tô. Theo thời gian, toàn bộ chức năng của một chiếc ô tô sẽ suy giảm. “Nhưng trong số các thành phần và bộ phận, có những bộ phận sẽ bị mòn nhanh hơn những bộ phận khác”, ông nói.

Dữ liệu thu thập được từ các ca cấy ghép nội tạng cung cấp những manh mối thú vị về cách các cơ quan khác nhau lão hóa, trong đó một số cơ quan trông trẻ hơn hoặc già hơn người mang chúng.

Tim và tuyến tụy có xu hướng lão hóa nhanh hơn tuổi thực của một người sau 40 tuổi. Tuy nhiên, phổi của chúng ta có xu hướng trẻ hơn nếu chúng ta chăm sóc chúng tốt và không hút thuốc. Giác mạc là cơ quan bền bỉ nhất và ít bị ảnh hưởng nhất bởi tuổi tác.

Ở cấp độ tế bào, khái niệm về tuổi của một cơ quan thậm chí còn mơ hồ hơn, và các nhà khoa học không biết nhiều về nó. Họ biết rằng mỗi tế bào tạo nên một cơ quan có thể bị hao mòn theo thời gian.

Một công tắc tự hủy trong gen khiến chúng chết đi sau một thời gian, để được thay thế bằng các tế bào mới. Điều này xảy ra thường xuyên, có nghĩa là các tế bào và mô tạo nên mọi cơ quan đều được tái tạo.

Nhưng tốc độ tái tạo thay đổi rất nhiều từ tế bào này sang tế bào khác và từ cơ quan này sang cơ quan khác. Một tế bào hồng cầu lưu thông trong động mạch và tĩnh mạch của bạn sống trung bình bốn tháng. Trong khi đó, các tế bào hồng cầu trong ruột non của bạn phải được thay thế sau mỗi vài ngày.

Ở thái cực khác, hầu hết các tế bào não hoặc tế bào thần kinh sống đến tuổi của chúng ta. Chúng không được thay thế bằng các tế bào mới, vì vậy cái chết của chúng gây ra những vấn đề lớn cho cơ thể.

Làm thế nào để biết tuổi của từng cơ quan?

Các nhà nghiên cứu tại Đại học Liverpool, Vương quốc Anh, cho rằng tính phức tạp của cấu trúc các cơ quan, cùng với sự phụ thuộc của chúng vào mạch máu để hoạt động, có lẽ là yếu tố chính quyết định tuổi tác của chúng.

Thật thú vị, một số cơ quan lão hóa nhạy cảm hơn với lối sống của chúng ta. Một ví dụ điển hình là phổi, theo Richard Siow, giám đốc nghiên cứu lão hóa tại King’s College London.

Phổi của người hút thuốc có tuổi thọ ngắn hơn so với người không hút thuốc. Và nghiên cứu cho thấy phổi của những người sống ở thành phố lão hóa sớm hơn những người sống ở nông thôn, vì không khí ở thành phố ô nhiễm hơn.

Theo Siow, bất kỳ số lượng yếu tố lối sống nào cũng có thể ảnh hưởng đến các mô hình lão hóa phức tạp của cơ thể chúng ta. Những gì chúng ta ăn và cách chúng ta ăn, cách chúng ta ngủ và thời điểm chúng ta ngủ – tất cả những điều này có thể tác động đến từng cơ quan nội tạng của chúng ta theo những cách khác nhau.

Rõ ràng là không phải tất cả chúng ta đều già đi theo cùng một cách. Và nếu chúng ta muốn sống lâu hơn và khỏe mạnh hơn, chúng ta cũng nên biết bộ phận nào trên cơ thể mình lão hóa trước.

Nhưng ước tính chính xác tuổi sinh học của bất kỳ cơ quan nào trong cơ thể không phải là nhiệm vụ đơn giản. Trong khi nhiều trang web cung cấp ước tính tuổi sinh học cho tim hoặc phổi, hầu hết các kết quả đó đều thiếu cơ sở khoa học.

Để tính tuổi của một cơ quan cụ thể, bạn phải kiểm tra chức năng của nó một cách chi tiết, kiểm tra cấu trúc mô, thành phần tế bào và thậm chí cả DNA để có đánh giá chính xác.

Một nghiên cứu năm 2020 từ Đại học Stanford đã xác định ít nhất 87 phân tử và vi khuẩn trong cơ thể có thể được sử dụng làm dấu ấn sinh học để ước tính tuổi của cơ quan ở người. Bằng cách theo dõi một nhóm tình nguyện viên được xét nghiệm hàng quý trong hai năm, nhóm nghiên cứu phát hiện ra rằng các dấu ấn sinh học này biểu thị sự lão hóa thông qua các cơ chế sinh học khác nhau.

Hơn nữa, họ phát hiện ra rằng có thể phân loại các cá nhân thành các kiểu tuổi khác nhau, bằng cách nhóm các dấu hiệu sinh học dựa trên cơ quan hoặc hệ thống đại diện cho quá trình lão hóa của họ nhiều nhất. Ví dụ, một trong bốn con đường lão hóa có thể chiếm ưu thế trong cơ thể một người – thận, gan, quá trình trao đổi chất và hệ thống miễn dịch.

Cũng giống như người có lượng cholesterol cao cần tập thể dục thường xuyên và kiểm soát sức khỏe tim mạch, người có chỉ số lão hóa gan cao có thể cần cân nhắc cắt giảm rượu và đồ uống có đường.

Trong tương lai, những dấu hiệu sinh học này có thể góp phần xác định độ tuổi của từng cơ quan, giúp mỗi người có được lời khuyên và định hướng đúng đắn cho cuộc sống ngay từ khi còn nhỏ.

Hiện nay, những tiến bộ gần đây trong học máy có thể cho phép chúng ta ước tính tuổi của tế bào và cơ quan chính xác hơn. Một trong những phương pháp này liên quan đến quá trình methyl hóa DNA, là sự tích tụ của một nhóm hóa học gọi là methyl gắn vào các phần khác nhau của DNA.

Sử dụng phép đo metyl hóa, các nhà khoa học có thể xây dựng bản đồ biểu sinh để so sánh độ tuổi sinh học của các mô và cơ quan khác nhau. Ví dụ, một nghiên cứu đã tính toán rằng độ tuổi sinh học của mô vú ở phụ nữ lớn hơn tuổi theo niên đại của họ. Điều này có thể giải thích tại sao rất nhiều phụ nữ mắc bệnh ung thư vú.

Và có khả năng là nếu chúng ta có thể đảo ngược quá trình methyl hóa, chúng ta có thể giúp các mô của mình trẻ hơn, do đó ngăn ngừa ung thư trước khi nó xuất hiện.

Chúng ta có thể đảo ngược quá trình lão hóa của các cơ quan không?

Có vẻ như bất kể chúng ta nhìn nhận lão hóa như thế nào, mục tiêu cuối cùng là làm chậm hoặc đảo ngược quá trình này. Ở cấp độ tế bào, điều đó có thể đã đạt được. Vào tháng 3 năm 2020, các nhà nghiên cứu từ Trường Y khoa Đại học Stanford cho biết họ đã tìm ra cách trẻ hóa tế bào lấy từ những người tình nguyện lớn tuổi.

Họ đã làm điều này bằng cách tạo ra các yếu tố Yamanaka, là các protein đã được đưa vào tế bào trước đó để đưa chúng trở lại trạng thái phôi. Sau vài ngày sử dụng các yếu tố Yamanaka, các tế bào được chiết xuất từ ​​những người tình nguyện lớn tuổi trẻ hơn đáng kể.

Nhưng đó là ở cấp độ tế bào; trẻ hóa toàn bộ cơ quan hoặc bộ phận của con người chắc chắn khó hơn nhiều. Một số nhà khoa học sẵn sàng từ bỏ các quá trình lão hóa riêng lẻ để ủng hộ một mục tiêu đơn giản hơn: làm chậm quá trình lão hóa nói chung.

Mục tiêu này tập trung vào việc kéo dài tuổi thọ khỏe mạnh (Healthspan) của người cao tuổi thay vì tuổi thọ (Lifespan). Một nghiên cứu gần đây của University College London phát hiện ra rằng một số loại thuốc như rapamycin, metformin và lithium có thể trì hoãn sự khởi phát của các bệnh liên quan đến tuổi tác.

Điều đó có nghĩa là sử dụng những loại thuốc này sẽ giúp người cao tuổi có tuổi già viên mãn hơn, không bệnh tật. Nhưng họ vẫn sẽ già đi và không thể đảo ngược quá trình lão hóa tổng thể của mình, chỉ có thể tránh được một số bệnh nhất định.

Richard Siow cho biết, nhìn chung, chiến lược nghiên cứu để hiểu được độ tuổi của từng cơ quan nội tạng là rất có ý nghĩa. Bởi vì chúng ta có thể sử dụng độ tuổi của các cơ quan nội tạng để lập kế hoạch chiến lược chăm sóc sức khỏe.

Nhưng ông cho biết tuổi thọ của các cơ quan không thể tách rời khỏi quá trình lão hóa chung của một hệ thống. Bởi vì quá trình lão hóa của một cơ quan chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến quá trình lão hóa của các cơ quan khác.

“Nếu bạn bị viêm ở khớp, tình trạng viêm đó cũng sẽ ảnh hưởng đến não và tim của bạn”, Richard Siow nói. “Mỗi cơ quan khác nhau có một quỹ đạo lão hóa khác nhau, nhưng tất cả chúng đều có mối liên hệ với nhau”.

Tham khảo BBC